2023’ün almanağı… Dünyada neler oldu?

2023 yılı dünyada savaşlara, doğal afetlere ve yeni keşiflere sahne oldu. İsrail ve Hamas arasında yaşanan gerilim, halen devam eden Rusya-Ukrayna savaşı, askeri darbeler, iklim krizi ve daha birçok haber…

İşte 2023 yılına damga vuran olaylar…

TÜRKİYE’DEN FAS’A… BİNLERCE ÖLÜME NEDEN OLAN DEPREMLER!

Son 100 yılın en ölümcül depremlerinden biri 5 Şubat'ı 6 Şubat'a bağlayan gece, Türkiye'nin güneydoğusunda ve Suriye'nin kuzeyinde yaşandı. 7.8 büyüklüğündeki sarsıntıda yaklaşık 6 bini Suriye tarafında olmak üzere en az 56 bin kişi hayatını kaybetti. Türkiye'de enkaz altında kalan 15 yaşındaki kızıyla el sıkışan bir baba ve Suriye'de göbek bağıyla hala ölü annesine bağlı olan mucizevi yeni doğmuş bir bebek hafızalara kazındı… Öte yandan, Fas'ın Marakeş bölgesi 8 Eylül'de şiddetli bir depremle sarsıldı. 6.8 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 3 bin kişi öldü, 5 bin 600'den fazla kişi yaralandı. Sarsıntı, 3 bine yakın köyde 60 bin kadar eve zarar verdi. 

ACI GÖÇ: İSRAİL’İN GAZZE’YE SALDIRILARI

Hamas'a bağlı komandolar, 7 Ekim'de Gazze Şeridi'nden İsrail'in güneyine sızarak sınır kasabalarını ve bir müzik festivalini bastı. İsrail tarafında yaklaşık bin 200 kişi öldü; neredeyse 240 kişi rehin alındı. ABD ve AB tarafından terör örgütü olarak tanımlanan Hamas'ı ‘yok etme’ yemini eden Tel Aviv, Gazze'ye yoğun bombardıman gerçekleştirdi. Gazze'deki Sağlık Bakanlığı'na göre savaşın başlamasından bu yana yaklaşık üçte ikisi kadın ve çocuk olmak üzere 13 binden fazla Filistinli öldürüldü. İsrail'in uyguladığı topyekûn kuşatma nedeniyle Gazze'de su, elektrik, gıda ve ilaç sıkıntısı yaşandı.

DEVAM EDEN BİR KRİZ: RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI

2023 yılının son günlerinde, Ukrayna'da savaş devam ediyor. Her iki ülke de kayıplar vermeyi sürdürürken bu çatışma ikliminin nereye kadar devam edeceği merak konusu. Rusya'nın saldırılarını püskürtmeyi başaran ve ciddi bir direnç ortaya koyan Ukrayna, süreci 'yıpratma savaşı' haline getirmeyi başardı. Batı dünyasından çok ciddi bir silah desteği alan Ukrayna, hem bu destek hem de kararlı direnişleri sayesinde güçlü Rusya'nın istediği ilerlemeyi kaydetmesine izin vermedi. Buna rağmen Rusya; başta Kırım ve Doğu Ukrayna olmak üzere, Rus etnik çoğunluğunun olduğu bölgelerdeki üstünlüğünü sürdürdü. Ancak Ukrayna'yı topyekun yenmeyi başaramadı.

AFRİKA’DAKİ ASKERİ DARBELER

2023 yılında Afrika'da gerçekleşen askeri darbeler çok ses getirdi. Nijer'de ordu 26 Temmuz'da ‘kötüleşen güvenlik durumunu’ gerekçe göstererek yönetime el koydu. Devrik başkan Mohamed Bazoum o günden beri konutunda tecrit altında tutuluyor.

Bunun yanı sıra Sudan dışındaki birçok Afrika ülkesinde de iç çatışmalar birbirini kovaladı… Gabon'da, usulsüzlükler nedeniyle eleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçiminin hemen ardından 30 Ağustos'ta askeri bir darbeyle Ali Bongo Ondimba yönetimi sona erdi. Darbeyle 55 yıllık Bongo iktidarını devirerek askeri yönetimin başına geçen General Brice Oligui Nguema, ülkedeki kurumların daha demokratik olacağı taahhüdünde bulundu.

30 YILLIK MÜCADELE: DAĞLIK KARABAĞ SORUNU

Azerbaycan, 19 Eylül'de Bakü ve Erivan'ın otuz yılı aşkın süredir tartıştığı, Ermeni çoğunluğun yaşadığı ayrılıkçı bir bölge olan Dağlık Karabağ'a operasyon başlattı. Bölgesel yetkililer 24 saat içinde teslim oldu ve ateşkes sağlandı. 600'e yakın kişinin hayatını kaybettiği saldırının ardından 120 nüfuslu bölgedeki insanların çoğunluğu Ermenistan'a kaçarken, Ermeni yönetimi kendini feshettiğini duyurdu. Uluslararası Adalet Divanı, Bakü'den, Dağlık Karabağ sakinlerinin ‘güvenli’ bir şekilde geri dönüşlerine izin vermesini istedi. Uluslararası arabuluculuk altında yürütülen görüşmeler başarılı olmadı.

DÜNYADA YAŞANAN SEÇİM HEYECANI

2023, bizim ülkemizde olduğu gibi çok sayıda ülkede de seçim heyecanına sahne oldu. Bu ülkelerin başında ise Arjantin geldi… Arjantin'in Trump'ı olarak adlandırılan Javier Milei, Kasım ayındaki seçimlerden zaferle ayrıldı. 53 yaşındaki ultra liberal ekonomist Javier Milei, Sergio Massa'ya karşı yarıştı. Milei, elinde elektrikli testere ile seçim kampanyası yürüttü, kendisinden 'aslan' olarak bahsetti, Papa Francis'i 'yeryüzündeki kötülüğün temsilcisi' olarak nitelendirdi, kürtaj yasasını iptal etmek için referanduma gideceğini söyledi, insanların kendi hayati organlarını satmalarına izin verilmesi olasılığını gündeme getirdi. Aşırı sağcı 'anarko-kapitalist' Javier Milei, Arjantin pesosunun dolar ile değiştirilmesi, Merkez Bankası'nın kaldırılmasını istiyor.

İKLİM KRİZİ VE AŞIRI SICAKLIKLAR

Avrupa Birliği'nin iklim gözlemcisi Kopernik'e göre, kayıtların tutulmasına başlandığından beri en sıcak yılı olma yolunda ilerleyen 2023'te sıcaklık rekorları birbiri ardına geldi. Kuzey yarımkürede şimdiye kadarki en sıcak yaz yaşandı ve güney yarımkürenin kış mevsiminde de sıcaklık rekorları kırıldı. Arjantin'in başkenti Buenos Aires, 1 Ağustos'ta 30 santigrat dereceyle tarihteki en sıcak gününü yaşadı.

HİNDİSTAN ÇİN’İ GEÇTİ

BM Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi'ne göre Hindistan, 2023 ortalarında Çin'i geçerek dünyanın en kalabalık ülkesi haline geldi ve dünyadaki sekiz milyar insanın yaklaşık 1,43 milyarına ev sahipliği yaptı. Çin'in nüfusu 2022'de 1,426 milyarla zirve yaptıktan sonra altmış yıldır ilk kez düşmeye başladı. Uzmanlar, 2100 yılına gelindiğinde Çin'in nüfusunun, Hindistan'ın yalnızca yarısı kadar olabileceğini söylüyor.

FOSİL YAKITLARIN EN KİRLİSİ: KÖMÜR

Uluslararası Enerji Ajansı iklim için kötü bir haber verdi. Tüm fosil yakıtların en kirlisi olan kömürün küresel tüketiminin 2023'te tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 8,5 milyar tona ulaştığını söyledi. Ancak BM'nin yıllık iklim zirvesine katılan ülkeler ilk kez kömür, petrol ve gazdan ‘uzaklaşma’ konusunda görüş birliğine vardı.

BARBİE ÇILGINLIĞI

Greta Gerwig'in yönettiği Margot Robbie'nin oyuncak markası Mattel'in ikonik bebeği Barbie rolünü oynadığı gişe rekorları kıran ‘Barbie’ filmi, dünya çapında gösterime girmesiyle, sinemalar pandemi sonrası çok ihtiyaç duyulan desteği elde etti. Film milyar dolarlık gişe rekoruna Warner Bros'un 100 yıllık tarihindeki tüm filmlerden daha hızlı ulaştı. Film aynı zamanda Gerwig'i şimdiye kadarki en yüksek hasılat yapan kadın yönetmen yaptı.

YILIN KAYBEDENİ: FACEBOOK

Avrupa Birliği bu yıl gizlilik ve diğer ihlaller konusunda büyük teknoloji şirketleri üzerindeki denetimini artırdı. Facebook, Avrupalıların verilerinin kullanılma şekillerine rıza göstermesini gerektiren AB kurallarını ihlal ederek kişisel verileri ABD'ye yasa dışı olarak aktardığı için İrlanda'da 1,2 milyar euroluk rekor para cezasına çarptırıldı.

HİNDİSTAN BİR İLKE İMZA ATTI: AY’A İLK GÖREV

Hindistan 23 Ağustos'ta Chandrayaan-3'ü Ay'ın güney kutbu yakınlarında keşfedilmemiş bir bölgeye indirmeyi başararak bir ilke imza attı. Moskova'nın 1976'dan bu yana Ay'a gerçekleştirdiği ilk görev olan Rus sondası Luna-25, buz şeklinde su içerdiği için aynı bölgeye düştü. Hindistan'dan önce sadece Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve Çin Ay'a kontrollü iniş gerçekleştirmeyi başarmıştı. 

Haber Merkezi