Muhteşem bir edebi eser: Kutadgu Bilig

SULTAN GÜMÜŞ
Türkiye Yazarlar Birliği İzmir Şubesi’nin her cumartesi düzenlediği Kültür Sohbetleri programının bu haftaki konuğu Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Şerif Ali Bozkaplan. ‘Yazılışının 950. Yılında Kutadgu Bilig, Bilim ve Düşünce” konulu sunumunu yapan Bozkaplan, “Türk fikir hayatının muhteşem bir eseridir. Bu eserin bütün insanlara tanıtılması gerektiğine inanıyoruz” diyerek katılımcılara bilgiler verdi.
Prof.Dr. Şerif Ali Bozkaplan, konuşmasında özet olarak şu konulara değindi: “Kutadgu Bilig, Türk fikir hayatının çok önemli bir eseridir. XI. asrın ikinci yarısında (1069 – 70) Balasagunlu Yusuf Has Hacip tarafından mesnevi tarzında yazılmış manzum bir siyaset bilgisi kitabıdır. Ansiklopedik bir eserdir. Mesnevi’nin beyit sayısını Kur’an-ı Kerîm’in ayet sayısıyla eşlemek düşüncesinin yönlendirmesiyle 6 bin 600 civarında beyit içerir. Yusuf, eserini Karahanlı hükümdarı Ulu Tawgaç Buğra Han’a sunmuştur. Yusuf has Hacip, eserini hem doğu hem de batı felsefesi temellerinde inşa etmiştir. Yani eserinde hem Eflatun ve Aristo’nun hem de Farabî ve İbni Sina gibi düşünürlerin izleri görülür.”
“EN GÜZEL BAHAR ŞİİRLERİ”
Yusuf Has Hacip’in, Arap ve Fars kültürünü tanıdığını, İskender, İsa ve Musa hikâyelerinden haberdar olduğunu aktaran Bozkaplan, “İranlıların Şehname’si, Türklerin Kutadgu Bilig’i vardır. Kutadgu Bilig, günümüze üç yazma ile ulaşmıştır. Viyana nüshası, 1439 tarihlidir. Uygur harfleriyle yazılmıştır. Kahire nüshası, Arap harfleriyle istinsah edilmiştir. Fergana nüshası, Arap harfleriyle yazılmıştır. Eser, Fe’ûlün / fe’ûlün / fe’ûlün / fe’ûl kalıbıyla yazılmıştır. Adeta sahneye konmak üzere hazırlanmış aslen dört kişinin rol aldığı bir tiyatro eseridir: Ay Toldı, ‘kut’ timsalidir. Kün Togdı, ‘adalet’ timsalidir. Ögdülmiş, ‘anlayış’ timsalidir. Odgurmış, ‘akıbet’ timsalidir. Türk edebiyatının en güzel bahar şiirlerinin (Bahariye) ilki Kutadgu Bilig’tedir. Yusuf Has Hacip eserinde, teoloji, mitoloji, felsefe, aile, kadın, içki, devlet yönetimi, diplomasi, astronomi, astroloji, maliye folklor, halk hekimliği, vb. konulara yer vermiştir” dedi.
“DAHA İYİ İDRAK EDİLMELİ”
Kutadgu Bilig’in, bir pendnâme olarak iyi bir insanın nasıl olması gerektiğini anlattığını söyleyen Bozkaplan, “İşte bazı tavsiyeleri: Tanrıya bağlan, ahirete inan, akıl ve bilgiye değer ver, doğru ve dürüst ol, eline, beline ve diline hakim ol, küçükleri sev, büyüklere saygılı ol, gelenek ve göreneklere bağlı ol, tevazu sahibi ol, vb. Kutadgu Bilig, kompozisyonunu atasözleriyle zenginleştirmiştir. Eserin en güzel atasözü de: Ukuş körki til ol, bu til körki söz / Kişi körki yüz ol, bu yüz körki köz. (Aklın güzelliği dildir, dilin güzelli söz / İnsanın güzelliği yüzdür, yüzün güzelliği göz.) Türk edebiyatının ölümsüz eseri Kutadgu Bilig, günümüzde, dünden daha çok okunmalı ve daha iyi idrak edilmelidir. Zira bu kitaba bugün on asır evvelinden daha çok ihtiyacımız vardır. Hem de yediden yetmişe, vatandaştan idareciye…” diye konuştu.
“MUHTEŞEM BİR EDEBİ KÜLLİYAT”
“Uygurlar doksan yıl yaşayan bir devlet. Bu doksan yılda muhteşem bir edebi külliyatları oluşmuş” ifadelerine yer veren Bozkaplan, “Yusuf Has Hacip diyor ki: ‘Kimin kırkı geçse ömrünün yılı, veda eder ona gençliğin dili.’ Bu edebi dil ve külliyat Türkler arasında altı yüz yıl hüküm sürmüştür. Aydın insanlardı, Semerkant, Taşkent’te o dönemde hareketli harflerle kitap basmışlardır. Bu coğrafya medeniyet coğrafyasıdır. Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig eserini tahminen 55-60 yaşlarında yazmış olmalı. Yazar, kendi dilini Türkçe olarak adlandırır. Bu eseri Türkçe olarak Türk milletine hediye bırakmıştır” dedi.
Program bitiminde TYB İzmir Şube Başkanı Abbas Levent Ertekin, yazar Bozkaplan’a katılım belgesi taktim etti. Günün hatırasına katılımcılarla birlikte bir fotoğraf çektirildi.