Salgın Romanların sorunlarını derinleştirdi

SULTAN GÜMÜŞ KAYA

Pandemi sürecinde, Türkiye'deki Romanların durumunu değerlendirmek amacıyla, Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fikret Adaman ve araştırma ekibi Baran Alp Uncu, Gökçe Yeniev, İsa Ali Demir tarafından yürütülen ‘Kovid - 19’un Türkiye’deki Roman Toplulukları Üzerindeki Sosyo-Ekonomik Etki Araştırması’nın sonuçları kamuoyuyla paylaşıldı.

Araştırmada, Türkiye’deki Romanlık halleri, istihdam, sağlık, eğitim ve barınma özelinde ele alınıp Türkiye’de Kovid - 19’un ekonomik etkileri analiz ediliyor. Pandemiye karşı alınan önlemler ve Romanların önlemlerden yararlanma durumları değerlendirildikten sonra kısa ve uzun dönemli politika önerileri sunuluyor.

VATANDAŞLIK GELİRİ NE DENLİ HAYATİ?

Raporu değerlendiren Prof. Dr. Adaman, Romanlara yönelik sosyal politikaları dizayn ederken özellikle pandemi, iklim krizi gibi kırılganlıkları artıran geçiş dönemi dinamiklerinin göz önüne alınması gerektiğini ve 18 yaşından büyük herkese bir vatandaşlık hakkı olarak ‘vatandaşlık geliri’, diğer ismiyle evrensel temel gelir sağlanması gerektiğini vurguladı. Adaman, “Bu çalışma, vatandaşlık gelirinin ne denli hayati olduğunu gösterdi. Vatandaşlık geliri uygulamasının Avrupa’daki uygulamaları ışığında gündeme alınıp tartışılması lazım” dedi.

ÇOK AMAÇLI TOPLULUK MERKEZLERİ AÇILMALI

“Vatandaşlık gelirini savunanlar, artan hayat pahalılığı karşısında ihtiyaç duyulan gelir ile elde edilen gelir arasındaki uçurumun açıldığı günümüzde böylelikle toplumsal eşitsizliğin ve yoksulluğun azalacağını, yaşamdan memnuniyetin artacağını belirtiyorlar” diyen Adaman, konuşmasına şöyle devam etti: “Yetişkin eğitiminin sağlanması için her mahallede kaymakamlık ve belediyelerin desteğiyle çok amaçlı topluluk merkezleri açılmalı. Bu merkezlerde hem okuma yazma öğretilmeli, hem de kadınların kadın sağlığı ve annelerin de anne-çocuk sağlığı konusunda bilgilendirilmeleri sağlanmalı.”

GENÇLER VE ÇOCUKLAR EĞİTİMDEN VAZGEÇİYOR

Görüştükleri bir ailenin, çocuğunu okula göndermediğini, çünkü küçük olduğu için çocuğu konteynırın içine soktuklarını ve içerideki değerli hırdavatı toplattırdıklarını kaydeden Adaman, “Eğitime bakış açısı bu şekilde olduğu için çocukları okullaşmaya çekebilecek teşvikler gerekli” sözlerini gündeme getirdi. Gençlerin ve çocukların eğitim hayatına devam etmediklerini aktaran Prof. Dr. Adaman, mahalle düzeyinde okuma / çalışma odalarının açılmasını öneriyor. Bir dönem pilot okullarda yapılan bir uygulama neticesinde birçok Roman çocuğun okula sabah kahvaltısı edebilmek için geldiği düşünüldüğünde, Adaman, okullarda devamı teşvik etmek için kahvaltı veya öğle yemeği verilmesini talep ediyor.

ARUS’DAN ‘VATANDAŞLIK GELİRİ’ ÖNERİSİ

Sıfır Ayrımcılık Derneği başkanı Elmas Arus da vatandaşlık geliri önerisinin tartışılmaya açılmasını destekleyenlerden. Arus, yaptığı yazılı açıklama ile “Vatandaşlık temelli sosyal politikaların uygulanması demek, Romanlar adına açılan makasın kapanması demektir. Kanunların yasaların ayrımcılığı önlemek için tekrar düzenlenmesi lazım. Yeni istihdam politikaları geliştirilmeli, her evde bir sigortalı çalışan olmalı. Sosyal yardım prosedürleri kolaylaştırılıp koşullar tekrar düzenlenmeli” bilgisini paylaştı.

ARTVİN, EDİRNE, İZMİR, URFA VE ANTEP…

Roman Diyalog Ağı'nın Güçlendirilmesi Projesi kapsamında yürütülen araştırma, Türkiye bağlamında ‘Romanlar’ olarak bilinen Rom, Dom, Lom ve Abdal gruplarının pandemi nedeniyle karşı karşıya kaldıkları sorunlar ile pandemi esnasında sunulan yardımlara erişim imkan ve kapasitelerini inceliyor.

Artvin, Edirne, İzmir, Urfa ve Antep illerinde, gerek bu grupların fikir önderleri gerek gruplardan seçilen kişilerle yapılan görüşmelerin yanı sıra, illerdeki ilgili mülki idare amirleri ve belediye sorumlularıyla da mülakatlar düzenlenerek elde edilen bulgular ışığında, mevcut durumu ortaya koyuyor.

RAPORDA ÖNE ÇIKAN BULGULAR

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun finansal desteğiyle Sıfır Ayrımcılık Derneği tarafından uygulanan Roman Diyalog Ağı'nın Güçlendirilmesi Projesi kapsamında yürütülen araştırmada öne çıkan bulgular şöyle: “Saha araştırması sonuçları, genel olarak Romanların pandemi boyunca istihdam, sosyal yardımlara ulaşma, eğitim, barınma, sağlık ve toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri konularında ilave sorunlar yaşadığını, bu meseleler ile ilgili olarak öteden beri yaşanan imkânsızlık ve adaletsizliklerin pandeminin etkisiyle daha da derinleştiğini ve yaygınlaştığını gösteriyor. Sonuçlar, alınan önlemlerin önemli bir bölümünden çoğu kayıt dışı işlerde çalışan Romanların yeterince yararlanamadıklarına işaret etmektedir. Yoksul kesime yapılan yardımlara ulaşımda da sorunların deneyimlendiği ifade ediliyor. Görüşmeler sırasında verilen sosyal yardım hakkında rastlanılan şikayetlerden bir tanesi de yardım miktarının yetersizliği. Eve gelen memurların kendilerini ‘utandırdığını’ ve ‘kötü hissettirdiğini’ ifade edenlere rastlanmaktadır. Şanlıurfa’daki görüşmelerde Dom kimliklerinden dolayı kaymakamlık, belediye gibi devlet kurumlarından kovuldukları ileri sürülürken, psikolojik ve/veya fiziksel şiddete maruz kaldıklarını söyleyenler de bulunuyor.”

İNSANLAR BALKONDAN PARA ATTI

İzmir’de yaşayan 30’lu yaşlarda bir kadının, raporda yer alan görüşleri şöyle: “Eşim müzisyen; 1,5 sene pandemiden dolayı hiç çalışamadı. Bazen sokaklarda çaldı, grup olarak ara ara, insanlar balkondan para attı onlara. Bu pandemi döneminde, ben kredi çektim, pandemi kredisinin yanında başka kredi de çektim. Sürekli açılma bekledik o dönem, açılma olmadıkça doğru düzgün gelir elde edemedik. Pandemi döneminde restoranlar kapatılınca bütün müzisyenler açıkta kaldı; daha önce herkesi eğlendiren müzisyenler şu an kendine bakamıyor. Bir müzisyen eve gelirken eli kolu dolu gelirdi; şimdi hiçbir şey getiremiyor.”

Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz:

https://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/003/570/original/ROMANLAR-FINAL.pdf?1645438475