İzmir’in orman yangını risk haritası: Yüzde 33’ü yüksek risk grubunda

İzmir Planlama Ajansı (İZPA), son dönemde kentin çeşitli bölgelerinde meydana gelen orman yangınlarına yönelik önemli bir analiz gerçekleştirdi. İZPA tarafından hazırlanan “İzmir’de Orman Yangını Riskinin Mekânsal Analizi” raporuna göre, İzmir’in yüzölçümünün yaklaşık yüzde 43’ü orta risk, yüzde 33’ü yüksek risk ve yüzde 7’si çok yüksek risk grubunda yer alıyor.

Mevsim normallerinin üzerindeki sıcaklıklarla birlikte İzmir günlerce orman yangınlarıyla mücadele etti. Yerleşim alanlarını da tehdit eden bu yangınlar, kent için ciddi bir tehlike oluşturmaya devam ediyor. İzmir Planlama Ajansı, hazırladığı raporda özellikle artan kuraklık, insan kaynaklı baskılar ve iklim değişikliğinin etkisiyle orman yangınlarının hem sıklığında hem de şiddetinde kayda değer bir artış yaşandığına dikkat çekti.

Bu doğrultuda, İzmir genelinde orman yangını riskini coğrafi olarak haritalamak ve bu alandaki önleyici müdahale stratejilerine veri temelli katkı sağlamak amacıyla kapsamlı bir çalışma yürütüldüğü belirtildi.

Kriterler Belirlendi

Son yıllarda, Çok Kriterli Karar Analizi (ÇKKA) yöntemleri, özellikle Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), orman yangını risklerinin değerlendirilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile birlikte yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Bu çalışmada, İzmir’e özgü mekânsal bir orman yangını risk modeli geliştirildi ve bu modelde AHS tabanlı bir karar destek sistemi, CBS ortamında uygulamaya konuldu. Modelde kullanılan veriler; orman örtüsü, eğim, bakı, sıcaklık, nem, rüzgar, ayrıca yerleşim alanları ve tarım arazilerine yakınlık gibi çevresel ve insan kaynaklı faktörleri kapsamaktadır.

Her bir kriter, orman yangını üzerindeki etkisine göre detaylı şekilde analiz edildi ve literatürdeki benzer çalışmalara dayanarak ağırlıklandırıldı. Bu şekilde, tüm parametreler mekânsal analiz sürecine entegre edildi.

Riskler analiz edildi

Elde edilen veriler ışığında nihai orman yangını risk haritası oluşturuldu. Buna göre İzmir’in yüzölçümünün yaklaşık yüzde 43’ü orta risk, yüzde 33’ü yüksek risk, yüzde 7’si ise çok yüksek risk grubunda yer aldı. Riskin yoğunlaştığı bölgeler genellikle kırsal-kentsel geçiş zonlarında kızılçam ormanlarının bulunduğu, eğimli ve sıcak alanlar olarak belirlendi. Yine insan etkisinin yoğunlaştığı tarım yapılan yerleşim alanları çevreleri de riskli olarak değerlendirildi.

Yangınlarla mücadelede önemli veri

Haziran 2025’te meydana gelen Mordoğan, Foça (Yeniköy), Gaziemir-Buca ve Seferihisar yangınlarına yönelik karşılaştırmalar sonucunda, bu yangınların büyük oranda modeldeki yüksek risk sınıfları ile örtüştüğü görüldü. Çalışma, İzmir özelinde orman yangını önleyici stratejilerin geliştirilmesi, erken uyarı sistemlerinin güçlendirilmesi ve müdahale kapasitesinin artırılması açısından yönlendirici karar destek aracı sunmayı amaçlıyor.

Yangın riski altındaki yapılaşma alanlarının mekansal dağılımı ortaya kondu

Çalışmalar kapsamında üretilen yangın risk haritası temel alınarak, yangın üretme potansiyelinin oldukça yüksek olduğu bölgeler referans alınarak 250 metrelik bir tampon (buffer) alan tanımlandı. Analiz kapsamında bu bölgeler yangının ilk etapta yayılabileceği alanlar olması nedeniyle “Etki Alanı” olarak tarif edildi.

Etki alanı içerisinde kalan yapılar ve eğitim, sağlık gibi önemli kritik altyapı unsurları CBS ortamında çakıştırılarak analiz edildi. Böylece, yangın riski altındaki yapılaşma alanları ve altyapı unsurlarının mekansal dağılımı ortaya kondu. Bu analiz, yalnızca mevcut riskin mekansal olarak belirlenmesini değil, aynı zamanda yangın riskine karşı en savunmasız alanların önceliklendirilmesine yönelik planlama ve müdahale süreçleri için de bir altlık sağlıyor.

Risk haritasında sürekli güncelleme

Orman yangını risk analizi, sabit ve değişmeyen bir harita sunmaktan öte, sürekli güncellenen dinamik bir değerlendirme sürecine dayanmaktadır. Özellikle yangın sonrası yanan alanların tespit edilmesiyle birlikte, bu bölgelerin risk profillerindeki değişim göz önüne alınarak risk haritası belirli aralıklarla güncellenmektedir.

Yangından etkilenmiş alanlarda risk seviyesi sıfıra inerken, diğer bölgelerdeki risk dağılımı ise çevresel koşullar ve insan etkileri dikkate alınarak yeniden değerlendirilir. Böylece, orman yangını risk yönetimi statik değil, sürekli veriyle beslenen, esnek ve uyarlanabilir bir yapıya kavuşur.