İzmir Limanı eski günlerine hasret

KEMAL ÖZKURT – ÖZEL HABER - İzmir Alsancak Limanı, Türkiye’nin en önemli dış ticaret noktalarından biri olarak uzun yıllar büyük bir rol üstlendi. Ancak son yıllarda, özellikle konteyner elleçleme kapasitesindeki belirgin düşüş, limanın prestijini sarsmaya başladı. Geçtiğimiz yaz aylarında, Alsancak Limanı’nın satılıp satılmayacağı konusunda tartışmalar sürerken, başarısız bir ihale süreci yaşandı ve liman, nihayetinde Türkiye Varlık Fonu bünyesinde faaliyetlerine devam etme kararı aldı. Ancak tüm bu gelişmeler, limanın ekonomik etkinliğini pekiştiremedi. Alsancak Limanı, eski parlak dönemlerini geride bırakarak, her geçen gün daha fazla değer kaybetmeye devam etti. Bir zamanlar yılda 1 milyon TEU kapasiteye ulaşabilen liman, 2024 yılı Ocak-Kasım dönemi itibarıyla yalnızca 241 bin TEU’luk bir işlem hacmine düştü. Bu düşüş, Alsancak Limanı’nın rekabet gücünü ciddi şekilde etkiledi. Özellikle alternatif olarak geliştirilen Aliağa Limanları ise hızla büyüyerek, 2024 yılı aynı dönemi içinde 2 milyon TEU’yu aşmayı başardı ve Alsancak Limanı’nı geride bırakarak İzmir bölgesindeki liman faaliyetlerinde üstünlük sağladı. İzmir’in liman altyapısındaki bu büyük dönüşüm, özellikle Alsancak Limanı’nın geleceği hakkında soru işaretlerine yol açarken, Aliağa’nın yükselen grafiği, bölgenin ticaret ve lojistik stratejilerindeki yeni yönelimi işaret ediyor.

ALİAĞA, İZMİR’İ SOLLADI

İzmir Alsancak Limanı, bir zamanlar yıllık 1 milyon TEU konteyner elleçleme kapasitesine ulaşarak önemli bir konumda yer alırken, 2017’den sonra hem konteyner trafiği hem de gemi hareketliliği bakımından Aliağa bölgesinde bulunan Nemport, TCE Ege ve Socar Terminal konteyner limanlarının gerisinde kaldı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2010’da İzmir Limanı 716 bin TEU ile işlem yaparken, Aliağa limanlarında sadece 229 bin TEU vardı. Ancak Aliağa limanları, hızla kapasitesini artırarak İzmir Limanı’nı geçmeye başladı. 2011 yılında İzmir Limanı 672 bin TEU, Aliağa limanları ise 377 bin TEU elleçledi. 2014’te Aliağa limanları 536 bin TEU’ya ulaşarak İzmir Limanı’nın gerisinde kalmadı. 2017’de ise Aliağa limanları 794 bin TEU ile İzmir Limanı’nı geçti ve bu eğilim 2018’de de devam etti. 2019’da Aliağa limanları 1 milyon 132 bin TEU, İzmir Limanı ise 541 bin TEU’ya düştü. 2020’de Aliağa limanları 1 milyon 275 bin TEU’ya ulaşırken, İzmir Limanı 436 bin TEU’ya geriledi. 2021’de Aliağa limanları 1 milyon 389 bin TEU, İzmir Limanı ise 516 bin TEU oldu. 2022’de İzmir Limanı 390 bin TEU ile tarihinin en düşük seviyesine gerilerken, Aliağa limanları 1,5 milyon TEU’yu aştı. 2023’te Aliağa limanları 1 milyon 585 bin TEU’ya ulaşarak rekor kırarken, İzmir Limanı sadece 290 bin TEU’ya düştü. 2024’ün ilk 11 ayında Aliağa limanları toplamda yaklaşık 2 milyon TEU elleçlerken, İzmir Limanı yalnızca 241 bin TEU kaldı.

ÖZELLEŞTİRME YILAN HİKAYESİNE DÖNDÜ

İzmir Alsancak Limanı, özelleştirme programına alınmasına rağmen bu süreçte bir türlü ilerleme kaydedilemedi. 2004 yılında özelleştirme kapsamına alınan liman için ilk ihale 3 Mayıs 2007’de gerçekleştirildi. İhaleyi, 1,2 milyar dolar teklif sunan Hutchison, Global ve EİB LİMAŞ ortaklığı kazandı. Ancak 29 ay süren hukuki süreç nedeniyle limanın devri tamamlanamadı. Daha sonra, 1 Eylül 2012’de yeniden ihaleye çıkıldı, fakat bu girişim de sonuçsuz kaldı.

ESKİ CAZİBESİNİ KAYBETTİ

Alsancak Limanı’nın deniz seviyesinin düşük kalmasından dolayı büyük gemiler tarafından tercih edilmediğini belirten Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, “Gemilerin tonajlarının büyümesiyle birlikte, kaptanlar ve gemi firmaları risk almaktan kaçınıyor. Çünkü Alsancak Limanı’nın mevcut su seviyesi, büyük gemiler için yetersiz kalıyor. Bu durum, limanın altyapısının güçlendirilmesi gerektiğini ve denizin derinliğinin arttırılması gerektiğini ortaya koyuyor. Ayrıca, liman hizmetlerinin çeşitlendirilmesi ve denizin taranması gibi iyileştirmelerin yapılması önem taşıyor. Bu gibi yatırımlar, limanın rekabet gücünü arttırabilmesi için büyük bir gereklilik. Mevcut 9-11 metrelik dip derinliği, büyük tonajlı gemilerin limana girebilmesi için 14-16 metreye çıkarılmalı. Ancak dip temizliği yapılmadığı, rıhtım uzunluğu artırılamadığı ve konteyner depolama kapasitesi genişletilemediği için Alsancak Limanı, zamanla değer kaybediyor. Bu yüzden, gemi hatları tercihini Alsancak Limanı’ndan Aliağa limanlarına kaydırmış durumda” dedi.

YATIRIM İÇİN ÖZELLEŞTİRME GEREKLİ

İzmir Alsancak Limanı’ndaki kan kaybının özelleştirme ile gelecek yatırımlarla durmasının mümkün olduğunu belirten Eskinazi, “Alsancak Limanı’nın eski cazibesini kaybettiği bir gerçek. Pahalılık, altyapı eksiklikleri ve limanın iç sorunları gibi pek çok etken bu durumu etkiliyor, ancak kesin nedenler hakkında net bir bilgi yok. Yine de limanın giderek kan kaybettiğini gözlemliyoruz. Alsancak Limanı’nın verimli bir şekilde hizmet verebilmesi için ciddi yatırımlar alması gerektiğine inanıyoruz. Bu da özelleştirme ile mümkün olacaktır. Özelleştirme konularının ilk konuşulduğu zamanlarda bu durum gerçekleşseydi, özelleştiren firma yaklaşık 1 milyar 200 milyon Euro civarında bir ödeme yapacaktı. Bu durumda çok daha farklı bir senaryo ortaya çıkacaktı ve yatırım planları hazırdı. Bu plana göre gerekli yatırımlar hayata geçirilecekti. Özelleştirme ile ilgili görüşmeler halen devam ediyor ve bakanlıkla temaslar sürüyor. Alacak firma, mutlaka bu süreçle ilgili fizibilite çalışması yapmıştır. Bu doğrultuda gerekli yatırımlarını gerçekleştirecektir” diye konuştu.

HABER MERKEZİ