Sayıştay İZSU raporu: Atık su ve araç yönetiminde kritik eksikler

İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi (İZSU) Genel Müdürlüğü’nün 2024 yılı Sayıştay denetim raporu, kurumun birçok alanda mevzuata uymadığını ve ciddi eksiklikler bulunduğunu ortaya koydu. 
Rapor, atıksu arıtma tesislerinden araç kullanımına, kaçak yapılardan su kayıplarına kadar pek çok soruna işaret ediyor.

VERİLER BAZI AYLARDA HİÇ AKTARILMAMIŞ

Raporda, bazı atıksu arıtma tesislerinin Sürekli Atıksu İzleme Sistemleri Tebliği uyarınca aylık verileri düzenli olarak SAİS sistemine göndermediği tespit edildi. Verilerin bazı aylarda hiç aktarılmadığı veya yüzde 80’in altında kaldığı belirtiliyor. Mevzuata göre tesislerin sistem bakımını düzenli yapması ve verileri eksiksiz iletmesi zorunlu. Sayıştay, eksik veri iletiminin cezai yaptırımı gerektirdiğini vurguladı.

KAMU KAYNAKLARI VERİMSİZ KULLANILIYOR

Kurumun envanterinde, 126 damperli kamyon, 41 vidanjör, 18 su tankeri ve 47 kombine kanal açma aracı bulunuyor. Ancak raporda, bu araçların sahada yeterince kullanılmadığı ve düşük kilometre yaptığı, buna rağmen üçüncü şahıslardan benzer araçların kiralandığı tespit edildi. Örneğin, 2023 yılında sahada kullanılmak üzere araç kiralama ihalesi 242 milyon TL’ye gerçekleştirildi. Sayıştay, mevcut araçların kullanılmadan kiralama yapılmasının kamu kaynaklarının verimsiz kullanımını gösterdiğini belirtti.

RAPORDA DİKKAT ÇEKEN BARAJ DETAYI

Rapora göre; Tahtalı ve Ürkmez Barajları ile Mordoğan Göleti’nde yıkım kararı verilen kaçak yapıların büyük kısmının yıkılmadığı da görülüyor. Mutlak ve kısa koruma alanlarındaki 604 yapının yıkımının gecikmesi, İZSU’nun mevzuata uygun hareket etmediğini gösteriyor.

ÇİĞLİ ATIKSU ARITMA TESİSİ YETERSİZ Mİ?

İzmir metropolündeki en büyük atıksu arıtma tesisi olan Çiğli Atıksı Arıtma Tesisi, kapasitesinin üzerinde atık su alıyor ve bu nedenle atık sular deşarj standartlarına uygun olarak arıtılamadan denize veriliyor. 604.800 m³/gün kapasiteli tesisin 4. faz inşaatı 2014’te başlamış, ancak hâlâ tamamlanmamış durumda. Çiğli tesisi bu nedenle Bakanlık tarafından idari para cezasına çarptırıldı.

ÇEVRE İZNİ VE KONTROL BELGELERİ EKSİK

Raporda, Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi’nin çevre izni veya geçici faaliyet belgesi bulunmadığı, Tahtalı Barajı çevresindeki bazı gayrisıhhi işletmelere havza atık su kontrol belgesi verilmediği vurgulandı. Bu eksiklikler, tesis ve işletmelerin mevzuata uygun çalışmadığını gösteriyor.

BEYDAĞ VE KINIK’TA ARITMA TESİSİ YOK

Beydağ ve Kınık ilçe merkezlerinde kentsel atıksu arıtma tesisi bulunmadığı, bu nedenle Bakanlık tarafından cezalar uygulandığı belirtildi. İZSU, tesislerin kurulması için çalışmaların devam ettiğini bildirse de, mevcut durumda çevre kirliliği riski bulunuyor.

ÇAMUR DEPOLAMA SORUNU

İzmir’deki tüm arıtma tesislerinden çıkan arıtma çamurları yirmi yıldır Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi arazisinde biriktiriliyor. 2,5 milyon m³ çamurun şehirde kötü kokuya neden olduğu tespit edildi. 2022’den itibaren yeni çamurlar geçici veya çevre izinli bertaraf tesislerine gönderilmeye başlandı. Ancak eski çamur stokunun rehabilite edilmesi gerekiyor.

SAYIŞTAY’DAN ÖZEL EYLEM PLANLARI ÇAĞRISI

Havza bölgelerinde bazı ilçelerde kayıp-kaçak oranlarının yasal sınırların üzerinde olduğu tespit edildi: Ödemiş yüzde 31,82, Kiraz yüzde 33,07 ve Beydağ yüzde 36,38. Mevzuata göre büyükşehir belediyeleri 2023’e kadar yüzde 30, 2028’e kadar ise yüzde 25 düzeyine indirmekle yükümlü. Sayıştay, bu oranların düşürülmesi için özel eylem planlarının hazırlanmasını önerdi.
Sayıştay raporu, İZSU’nun kamu kaynaklarını verimli kullanması, mevzuata uygun çalışması ve çevresel riskleri azaltması gerektiğini vurguluyor. Arıtma tesislerinin kapasite artışı, araçların etkin kullanımı, kaçak yapıların yıkımı, çamur bertarafı ve su kayıp-kaçak oranlarının düşürülmesi acil önlem gerektiren başlıklar olarak öne çıkıyor.