Tarihte bugün ne oldu? 5 Eylül...

Türkiye ve dünyada 5 Eylül tarihinde neler yaşandı, tarihte bugün kim doğdu, kim öldü, tarihte bugün yaşanan önemli olaylar neler gibi soruların cevaplarını sizler için derledik.

TARİHTE BUGÜN NE OLDU?

1669 - Girit, Osmanlı İmparatorluğu'nca ilhak edildi.
1698 - Rus Çarı I. Petro, ülkesini batılılaştırma çabalarının bir parçası olarak, din adamları ve köylüler dışında sakal bırakan her erkeğe özel bir vergi yükümlülüğü getirdi.
1795 - ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, ABD'yi yıllık vergiye bağlayan ABD - Osmanlı Sözleşmesi imzalandı.
1800 - Napolyon Bonapart, Malta adasını İngiltere'ye bıraktı. (oysa adayı 1798'de İngilizlerden kendisi almıştı)
1839 - Çin'le İngiltere arasındaki I. Afyon Savaşı başladı.
1882 - İngiltere futbol kulübü olan Tottenham Hotspur FC kuruldu.
1920 - II. Yozgat Ayaklanması başladı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Nazilli, Alaşehir ve Susurluk'a girdi.
1930 - Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri Fethi Bey'in 4 Eylül'de İzmir'e gelişinden sonra, bazı kişiler gösteri yaparak Cumhuriyet Halk Fırkası binasını ve Anadolu gazetesi idarehanesini taşladılar.
1938 - Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. Vasiyet, Ankara 3. Sulh Hukuk Hakimi Osman Selçuk Selçuk tarafından 28 Kasım 1938'de açıldı.
1945 - Türkiye'de çok partili döneme geçişin ilk partisi olan Millî Kalkınma Partisi kuruldu.
1950 - Başvuru fazlalılığı yüzünden, üniversite giriş sınavı uygulaması başlatıldı.
1955 - İstanbul Sultanahmet'te yeni Adliye Sarayı hizmete açıldı.
1957 - Jack Kerouac'ın yazdığı Yolda romanı, Amerika Birleşik Devletleri'nde yayınlandı.
1960 - Muhammed Ali (Cassius Clay), 1960 Roma Olimpiyatlarında altın madalya kazandı.
1963 - 20-21 Mayıs'ta askeri darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'nce idama mahkûm edildi.
1972 - Münih Katliamı: Filistinli Kara Eylül Hareketi militanları, 1972 Yaz Olimpiyatları için Münih'e gelen İsrailli sporculara ateş açtı; bir sporcu hayatını kaybederken, biri ağır yaralandı, 9 kişi rehin alındı.
1973
Devlet Film Arşivi'nde yangın çıktı; Atatürk'ün tek kopyalı filmleri yandı.
Dünyanın en uzun karayolu tüneli olan Gotthard Zemin Tüneli açıldı.
1991 - Nelson Mandela, Güney Afrika'da Başkan seçildi.
2005 - Mandala Havayolları'na ait 091 sefer sayılı uçuş, Endonezya'nın Medan kentindeki Polonia Uluslararası Havaalanı'ndan kalktıktan sonra düştü ve 149 kişi öldü.
2008 - 343743 Kjurkchieva asteroidi Spacewatch tarafından keşfedildi.
2012 - Afyonkarahisar'da bulunan askeri depoda meydana gelen patlamada, 25 asker öldü.
2021 - Gine'de askeri darbe oldu.
2022 - Çin'de Luding depremi gerçekleşti.

TARİHTE BUGÜN KİM DOĞDU?

EMEL KORUTÜRK KİMDİR?

Emel Korutürk (1915–2013), Türkiye Cumhuriyeti’nin 6. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’ün eşi ve 1973–1980 yılları arasında Türkiye’nin First Lady’si olmuştur. İstanbul doğumlu olan Korutürk, sanat eğitimi almış, özellikle resim sanatına ilgi duymuştur. Devlet protokollerinde zarafetiyle dikkat çekmiş, Türkiye’nin dış ilişkilerinde Cumhurbaşkanlığı döneminde eşiyle birlikte önemli bir temsil rolü üstlenmiştir. Aynı zamanda Türkiye’nin kültürel yaşamına da katkılar sunmuş ve sanatın toplumda yaygınlaşması için çalışmıştır.

MEHMET EYMÜR KİMDİR?

Mehmet Eymür (1943–2024), Türk istihbaratçı ve Millî İstihbarat Teşkilatı’nda (MİT) uzun yıllar görev yapmış önemli bir isimdir. 1965 yılında MİT’e giren Eymür, özellikle 1980’ler ve 1990’larda terörle mücadele ve organize suçlarla ilgili faaliyetleriyle tanınmıştır. 1987’de hazırladığı “MİT Raporu” kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştır. Susurluk skandalı sonrasında gündeme gelmiş, ABD’de uzun süre yaşamıştır. 2000’li yıllarda Türkiye’ye dönmüş ve istihbarat dünyasında tartışmalı ama iz bırakmış bir figür olarak hatırlanmıştır.

SAMET AYBABA KİMDİR?

Samet Aybaba (1955– ), Türk futbolunun deneyimli teknik direktörlerinden ve eski futbolcusudur. Adanaspor altyapısından yetişmiş, uzun yıllar Beşiktaş’ta savunma oyuncusu olarak forma giymiştir. Futbolculuk kariyerinin ardından teknik direktörlük yapmış, Türkiye’nin birçok kulübünde görev almıştır. 2011–2012 sezonunda Sivasspor’u başarılı bir şekilde yönetmiş, 2012–2013’te Beşiktaş’ın teknik direktörü olmuştur. Özellikle genç oyunculara şans vermesiyle tanınan Aybaba, futbol dünyasında saygı duyulan bir isimdir.

HÜSEYİN GELİS KİMDİR?

Hüseyin Gelis, Siemens Türkiye’nin Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’sudur. Uzun yıllardır teknoloji ve sanayi sektöründe görev yapan Gelis, özellikle dijital dönüşüm, enerji verimliliği ve sürdürülebilirlik konularında öncü projelere imza atmıştır. Türkiye’de sanayi ile teknolojiyi buluşturan liderlerden biri olarak bilinen Gelis, aynı zamanda birçok sivil toplum kuruluşunda aktif rol üstlenmektedir. İş dünyasında vizyoner bakış açısıyla tanınır.

LÜTFİYE SELVA ÇAM KİMDİR?

Lütfiye Selva Çam (1970– ), Türk siyasetçi ve AK Parti Ankara Milletvekilidir. Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM) kurucu üyelerindendir. Siyasette özellikle kadın hakları, aile yapısı, gençlik politikaları ve sosyal sorumluluk projeleri üzerine çalışmalar yapmıştır. Parlamentoda aktif görevler üstlenen Çam, sosyal politikalar konusunda ürettiği öneriler ve kadınların karar mekanizmalarında daha fazla yer alması için verdiği mücadele ile tanınmaktadır.

KAAN TANGÖZE KİMDİR?

Kaan Tangöze (1973– ), Türk rock müzisyeni, besteci ve Duman grubunun solistidir. İstanbul doğumlu olan Tangöze, eğitimini ABD’de tamamlamış, müziğe genç yaşta başlamıştır. Sert vokal tarzı ve sahnedeki enerjisiyle tanınan Tangöze, Duman grubuyla birlikte 2000’li yıllarda Türk rock müziğinin en popüler isimlerinden biri haline gelmiştir. “Belki Alışman Lazım”, “Seni Kendime Sakladım” gibi albümleriyle büyük bir hayran kitlesine ulaşmıştır. Aynı zamanda solo çalışmaları da bulunmaktadır.

NEDİM AKBULUT KİMDİR?

Nedim Akbulut, Türk iş insanı ve yönetici olarak bilinir. Enerji ve inşaat sektöründe faaliyet gösteren çeşitli şirketlerde yöneticilik yapmış olan Akbulut, aynı zamanda sivil toplum kuruluşlarında aktif rol üstlenmiştir. Türkiye’nin iş dünyasında genç girişimcilere örnek olan Akbulut, özellikle yenilikçi projeler ve yatırım alanındaki girişimleriyle tanınır.

EVRİM DOĞAN KİMDİR?

Evrim Doğan (1977– ), Türk tiyatro, dizi ve sinema oyuncusudur. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü mezunudur. Özellikle televizyon dizilerinde canlandırdığı rollerle tanınan Doğan, “Kadın”, “Yargı” ve “Pis Yedili” gibi yapımlarda yer almıştır. Oyunculuk kariyerinde dramatik roller kadar komedi türünde de başarılı performanslar sergileyen Doğan, sahne sanatlarına olan tutkusu ve geniş oyunculuk yelpazesiyle dikkat çeker.

CEYDA BÖLÜNMEZ ÇANKIRI KİMDİR?

Ceyda Bölünmez Çankırı (1978– ), Türk siyasetçi ve iş insanıdır. AK Parti’den Mardin Milletvekilliği yapmıştır. Bölünmez ailesinin üyesi olarak iş dünyasında da etkin bir figürdür. TBMM’de görev aldığı süre boyunca kadın hakları, bölgesel kalkınma ve eğitim alanlarında çalışmalara imza atmıştır. İş dünyasındaki tecrübesini siyasete yansıtan Çankırı, aynı zamanda sivil toplum projelerinde de yer almıştır.

NURİ ŞAHİN KİMDİR?

Nuri Şahin (1988– ), Türk asıllı Alman futbolcu ve teknik direktördür. Orta saha oyuncusu olarak kariyerine Borussia Dortmund’da başlamış, Real Madrid, Liverpool, Feyenoord ve Werder Bremen gibi kulüplerde forma giymiştir. 2017’de Antalyaspor’a transfer olmuş ve futbolculuk kariyerinin ardından Antalyaspor’un teknik direktörlüğünü üstlenmiştir. Avrupa’da forma giyen ilk Türk futbolculardan biri olarak önemli bir kariyer yapmış, aynı zamanda Türk futboluna modern bakış açısı kazandırmaya çalışmıştır.

ZEKİ YAVRU KİMDİR?

Zeki Yavru (1991– ), Türk futbolcudur. Trabzonspor altyapısından yetişmiş ve profesyonel futbol kariyerine bu kulüpte başlamıştır. Sağ bek mevkiinde oynayan Yavru, Trabzonspor dışında Çaykur Rizespor, Yeni Malatyaspor ve Giresunspor gibi Süper Lig takımlarında da forma giymiştir. Mücadeleci oyun tarzı ve istikrarlı performansıyla tanınan Zeki Yavru, uzun süredir Türk futbolunda aktif bir oyuncudur.

BUKAYO SAKA KİMDİR?

Bukayo Saka (2001– ), İngiliz milli futbolcudur. Arsenal altyapısından yetişmiş, kısa sürede takımın en önemli oyuncularından biri haline gelmiştir. Kanatlarda ve ofansif orta sahada görev yapan Saka, sürati, top tekniği ve oyun zekâsıyla Premier League’in yıldız isimleri arasında gösterilmektedir. İngiltere Milli Takımı ile 2021 Avrupa Şampiyonası’nda finale kadar yükselmiş ve genç yaşta uluslararası arenada büyük bir çıkış yakalamıştır.

FREDDİE MERCURY KİMDİR?

Freddie Mercury (1946–1991), Zanzibar doğumlu İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve efsanevi rock grubu Queen’in vokalistidir. Asıl adı Farrokh Bulsara’dır. Olağanüstü sahne performansı, geniş vokal aralığı ve besteleriyle rock tarihinin en unutulmaz isimlerinden biri olmuştur. “Bohemian Rhapsody”, “We Are the Champions” gibi şarkılarıyla müzik dünyasına damga vurmuştur. 1991 yılında AIDS nedeniyle hayatını kaybeden Mercury, bugün hâlâ milyonlarca müzikseverin hafızasında yaşamaktadır.

RAQUEL WELCH KİMDİR?

Raquel Welch (1940–2023), Amerikalı sinema oyuncusu ve popüler kültür ikonu olmuştur. 1960’lı yıllarda Hollywood’da yıldızlaşmış, “One Million Years B.C.” filmindeki rolüyle dünya çapında ün kazanmıştır. Güzelliği, karizması ve güçlü kadın imajıyla dönemin seks sembollerinden biri haline gelmiştir. 1970’lerde birçok sinema filminde başrol oynamış, 1980’lerden sonra televizyon ve sahne projelerine yönelmiştir. Welch, Amerikan sinema tarihinde unutulmaz bir figür olarak anılmaktadır.

EBÛ HANÎFE KİMDİR?

Ebû Hanîfe (699–767), İslam âlimi ve Hanefî mezhebinin kurucusudur. Tam adı Nu‘man bin Sâbit’tir. Kufe’de doğmuş, fıkıh ilminin gelişmesinde en önemli şahsiyetlerden biri olmuştur. Akıl yürütmeye ve kıyasa verdiği önemle tanınmış, Hanefî mezhebi İslam dünyasında en geniş coğrafyaya yayılan fıkıh ekolü olmuştur. Abbasiler döneminde kadılık görevini reddetmiş, bu sebeple zindana atılmış ve orada vefat etmiştir. İslam hukukuna getirdiği sistematik yaklaşım, onu “Büyük İmam” unvanıyla anılmasına sebep olmuştur.

XIV. LOUİS KİMDİR?

XIV. Louis (1638–1715), “Güneş Kral” olarak da bilinen Fransa kralıdır. 72 yıl tahtta kalarak Avrupa monarşi tarihinin en uzun süre hüküm süren hükümdarlarından biri olmuştur. Versailles Sarayı’nı inşa ettirerek Fransa’yı kültür ve sanatın merkezi haline getirmiştir. Mutlak monarşi anlayışının sembolü olan Louis, “Devlet benim” sözüyle tarihe geçmiştir. Döneminde Fransa hem askeri hem de kültürel olarak Avrupa’nın en güçlü ülkesi haline gelmiştir.

JOHANN CHRİSTİAN BACH KİMDİR?

Johann Christian Bach (1735–1782), Alman besteci ve Barok dönemin ünlü müzisyeni Johann Sebastian Bach’ın en küçük oğludur. “Londra Bach” olarak da bilinir. Klasik dönemin erken temsilcilerinden biri olarak kabul edilen Johann Christian, özellikle senfonileri ve opera eserleriyle dikkat çekmiştir. Wolfgang Amadeus Mozart üzerinde büyük bir etki bırakmış, onun müzik anlayışını şekillendiren isimlerden biri olmuştur. Hayatının büyük bölümünü Londra’da geçirmiştir.

TARİHTE BUGÜN KİM ÖLDÜ?

NİJŌ KİMDİR?

Nijō (1143 – 30 Eylül 1165), Japonya’nın 78. imparatoru olarak tarihe geçti. Japonya’nın geleneksel veraset sistemine göre tahta çıkan Nijō, genç yaşta imparatorluk görevini üstlenmesine rağmen kısa ömürlü saltanat sürdü. Kamakura döneminin öncesinde, Kyoto’daki saray yaşamının sert kurallarına ve aristokrat çekişmelerine tanık oldu. İmparatorluk tahtında bulunduğu dönemde siyasi istikrar tam anlamıyla sağlanamadı; aristokrat aileler ve saray bürokrasisi arasındaki güç mücadeleleri onun hükümranlığını gölgede bıraktı. Sağlık sorunları nedeniyle henüz 22 yaşında hayata gözlerini yumdu. Japonya tarih yazımında genç yaşta ölen imparatorlardan biri olarak anılmaktadır.

LUDWİG BOLTZMANN KİMDİR?

Ludwig Eduard Boltzmann (20 Şubat 1844 – 5 Eylül 1906), Avusturyalı fizikçi, matematikçi ve modern fiziğin en önemli öncülerinden biridir. Özellikle istatistiksel mekanik alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Entropi kavramına getirdiği Boltzmann sabiti (k) ve Boltzmann denklemi günümüzde termodinamiğin temel taşları arasındadır. Atomların varlığını ve gazların moleküler yapısını savunarak, dönemin hâkim olan “atom karşıtı” bilim çevreleriyle büyük tartışmalara girmiştir. Viyana Üniversitesi’nde uzun yıllar ders veren Boltzmann, öğrencilerine enerjinin ve maddenin mikroskobik yapısını açıklamaya çalıştı. Ne yazık ki yaşadığı akademik baskılar ve depresyon nedeniyle 1906’da intihar ederek hayatına son verdi. Ancak bilim dünyası, onu modern fiziğin kurucularından biri olarak kabul etmektedir.

RİCHARD WALTHER DARRÉ KİMDİR?

Richard Walther Darré (14 Temmuz 1895 – 5 Eylül 1953), Nazi Almanyası döneminde tarım politikalarının belirleyici isimlerinden biridir. Arjantin doğumlu olan Darré, Almanya’ya döndükten sonra tarım bilimi eğitimi aldı. Adolf Hitler’in iktidara gelmesiyle birlikte, Nazi ideolojisinin “kan ve toprak” (Blut und Boden) anlayışını formüle eden isim oldu. 1933’te Tarım Bakanı olarak atandı ve Almanya’da köylü sınıfını “ırksal saflığın koruyucusu” olarak tanımlayan politikalar geliştirdi. Tarım alanında örgütlenme ve köylülerin yeniden yapılandırılması projelerinde aktif rol aldı. Ancak savaşın ilerleyen yıllarında etkisini kaybetti. 1945’te savaş sonrası yargılamalarda suçlu bulundu ve hapis cezasına çarptırıldı. 1953’te serbest kaldıktan kısa süre sonra hayatını kaybetti.

GEORG SOLTİ KİMDİR?

Sir Georg Solti (21 Ekim 1912 – 5 Eylül 1997), Macar asıllı dünyaca ünlü orkestra şefi ve piyanisttir. Yahudi kökenli olan Solti, II. Dünya Savaşı sırasında Almanya ve Avusturya’daki Nazi baskısından kaçarak İsviçre’ye sığındı. Kariyerinin dönüm noktası, 1961’de Frankfurt Operası’nın müzik direktörlüğüne getirilmesiyle başladı. Daha sonra Covent Garden Kraliyet Operası ve Chicago Senfoni Orkestrası ile yaptığı uzun soluklu çalışmalar, ona dünya çapında büyük ün kazandırdı. Özellikle Richard Wagner’in operalarına getirdiği yorumlar ve Beethoven, Mahler gibi bestecilerin eserlerindeki ustalığıyla tanınır. 30’dan fazla Grammy Ödülü kazanarak müzik tarihinde rekor kırmıştır. 20. yüzyılın en etkili orkestra şeflerinden biri olarak anılmaktadır.

SAMİM KOCAGÖZ KİMDİR?

Samim Kocagöz (1916 – 5 Eylül 1993), Türk edebiyatının önemli hikâye ve roman yazarlarındandır. Aydın’da doğan Kocagöz, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde öğrenim gördü. İlk eserlerini Cumhuriyet dönemi edebiyatının toplumsal gerçekçi akımı içerisinde kaleme aldı. Anadolu insanının sorunlarını, köylü-şehir ilişkilerini ve sosyal değişimi sade bir dille anlatmasıyla öne çıktı. “Kalpaklılar” ve “Doludizgin” gibi Kurtuluş Savaşı’nı konu alan romanları, tarihsel olayları realist bir gözle aktaran en değerli yapıtları arasındadır. Ayrıca kısa hikâyelerinde birey-toplum çatışmasını derinlikli bir şekilde işler. Samim Kocagöz, eserleriyle toplumcu gerçekçi edebiyatın öncüleri arasında sayılır.

EDİZ BAHTİYAROĞLU KİMDİR?

Ediz Bahtiyaroğlu (2 Ocak 1986 – 5 Eylül 2012), Türk futbolunun genç yaşta kaybedilen yetenekli savunma oyuncularından biridir. Bursa doğumlu olan Ediz, futbol kariyerine Bursaspor altyapısında başladı. Daha sonra Ankaraspor, Ankaragücü, Trabzonspor ve Eskişehirspor gibi kulüplerde forma giydi. 1.86 boyundaki güçlü fiziği ve hava toplarındaki üstünlüğüyle tanınırdı. Milli Takım’ın alt yaş kategorilerinde de görev aldı. Eskişehirspor’da forma giydiği dönemde, 2012 yılında henüz 26 yaşındayken geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti. Erken ölümü, Türk futbol camiasında büyük üzüntüye yol açtı. Futbolseverler arasında daima çalışkanlığı ve mütevazı kişiliğiyle hatırlanmaktadır.

ERBİL TUŞALP KİMDİR?

Erbil Tuşalp (1945 – 5 Eylül 2017), Türk gazeteci, yazar ve televizyon programcısıdır. Gazetecilik kariyerine genç yaşlarda başlayan Tuşalp, özellikle 1980 sonrası dönemde Türkiye’nin siyasi gelişmelerini yakından takip eden kalemlerden biri oldu. Milliyet, Cumhuriyet ve BirGün gibi gazetelerde köşe yazıları yazdı. Araştırmacı gazeteciliğe verdiği önem ve eleştirel bakışıyla tanındı. Kitaplarında Türkiye’nin demokrasi mücadelesi, askeri darbeler ve siyasi baskılar üzerine analizler yaptı. Televizyon ekranlarında da yer aldı; programlarında gündemin sıcak konularını tartışmaya açtı. Tuşalp, yaşamı boyunca özgür basın ve demokratik değerler için mücadele eden gazetecilerden biri olarak anılmaktadır.

MEHMET ULAY KİMDİR?

Mehmet Ulay (27 Nisan 1942 – 5 Eylül 2019), Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusudur. İstanbul’da doğan sanatçı, Ankara Devlet Konservatuvarı’nda eğitim aldıktan sonra uzun yıllar tiyatro sahnesinde yer aldı. Tiyatro dışında, Türk televizyon dizilerinin gelişiminde de önemli bir isim oldu. “Kurtlar Vadisi”, “Bizimkiler”, “Yılan Hikâyesi” gibi popüler yapımlarda karakter oyuncusu olarak geniş kitlelere ulaştı. Seslendirme sanatçısı olarak da başarılı bir kariyere imza atan Ulay, birçok yabancı yapımı Türkçe’ye kazandırdı. Sanat yaşamı boyunca sakin kişiliği, mesleğine duyduğu saygı ve oyunculuk disipliniyle tanındı. 2019’da akciğer kanseri nedeniyle vefat etti. Türk tiyatrosu ve sinemasında önemli bir boşluk bıraktı.

TARİHTE BUGÜN TATİLLER VE ÖZEL GÜNLER

Dünya Omurilik Felçlileri Günü

Kaynak : HABER MERKEZİ