I.DÜNYA SAVAŞI ve KAFKASYA CEPHESİ – 2

1-KAFKASYA CEPHESİ:

“Enver Paşa’yı; siyasî hataları ve sosyal görüş darlığı, askerî hatalarından daha önce yıkmıştır.”

General Levandevski

Almanların isteği üzerine açılan bu cephe iki amaca yönelikti:

-Bakü ve Abadan petrollerini Ruslara kaptırmadan ele geçirmek.

-Kafkasya engelini aşarak Orta Asya Türkleriyle bağlantı kurup, bütün Türklerin aynı bayrak altında birleştiği Turan hayalini gerçekleştirmek. Türkçülük akımı, Divan-ı Lügat’it Türk’ün bu dönemde bulunmasıyla palazlanmış, özellikle subaylar ve aydınlar arasında yayılmıştı.

Kafkas Cephesi’nde mücadele, Rusların Doğu Anadolu’ya 1 Kasım 1914’te saldırmasıyla mücadele başlamıştır. 8-21 Kasım’da Ruslarla yapılan çarpışmadan bir sonuç alınmadı. Aralık 1914’ te Enver Paşa’nın komuta ettiği 150.000 kişilik ordu, bölgede erken bastıran kış mevsimi şartları düşünülmeden ince giysilerle cepheye gönderildi. Enver Paşa komutasında 3. Türk Ordusu Sarıkamış yönünde taarruza geçirildi. 21 Aralık-4 Ocak tarihleri arasında askerlerin 90.000 (28.000’i şehit) yakın bölümü düşmanla savaşmadan; ulaşım yetersizliği, hastalık, açlık ve şiddetli soğuklardan Allahüekber dağlarında donarak şehit oldu.

Durumdan yararlanan Ruslar; 1915 İlkbaharında Sarıkamış üzerinden Erzurum’a doğru ilerleyip; Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan’ı ele geçirdi. Ruslarla birlikte Anadolu’ya gelen Ermeniler, Anadolu’daki Ermenilerle birleşerek Van’da isyan çıkardılar. Bundan yararlanan Ruslar Van ve Malazgirt’i ele geçirdiler.

Ermeniler Türk askeri birliklerine saldırıp, iki ateş arasında bırakınca, Osmanlı yöneticileri Almanların telkiniyle, 1915 Nisan’ında Tehcir (zorunlu göç ettirme) kanununu çıkardı. Doğu Anadolu’daki Ermeniler, Suriye ve Lübnan bölgelerine göç ettirildi.

Çanakkale zaferinden sonra bu cepheye atanan Mustafa Kemal, 1916 yılında Muş ve Bitlis’i Ruslardan kurtardı. Ekim 1917’de Rusya’da ihtilâl çıkınca, yeni Bolşevik Hükümeti 16 Aralık’ta Osmanlı Devleti ile mütareke yaptı.

1918 yılında Brest Litovsky Antlaşması ile savaştan çekilen Ruslar; Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devletine bıraktı. Kafkas Cephesinde savaş kaybedildiği halde, Osmanlılar son zafer antlaşmasını imzalayıp, toprak kazandı. Diğer cephelerde ise; Çanakkale ve Kût’ül Amare gibi büyük zaferleri kazandığı halde yenik ayrılarak, 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkesi ile İtilâf Devletlerine teslim oldu. Doğu sınırımız I. TBMM Hükümeti döneminde; Ermenistan ile Gümrü (2 Aralık 1920), Ruslarla Moskova (16 Mart 1921) ve Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Sovyet Rusya temsilcileri ile Kars (21 Ekim 1921 anlaşmaları ile bugünkü haliyle çizildi. Faciası o zamanlar kamuoyundan saklansa da, milletin bağrında onulmaz, unutulmaz yaralar açtı.

SARIKAMIŞ

Sarıkamış vatanın serhad yeri

Savaşa giden döner mi geri?

Düşman değil kar yendi Mehmed’i

Buzdan heykel olarak tattı şehadeti

Dondu ana-babaların kor yüreği

Mehmetçik Sarıkamış’ta ebedileşti

Kaynak :

Ayten Başabaş Dirier: I.DÜNYA SAVAŞI’NIN SERENCAMI(dosya)

I.DÜNYA SAVAŞI ve KAFKASYA CEPHESİ – 2