Gıda israfı veya gıda kaybı, boşa harcanan, kaybolan veya yenmeyen gıdaları ifade eder. Gıda israfı veya kaybının nedenleri çoktur ve üretim, işleme, perakende ve tüketim aşamalarında ortaya çıkar.
Küresel gıda kaybı ve atık üretilen tüm gıdaların üçte biri ile yarısı arasındadır. Kayıp ve israf, gıda tedarik zincirinin veya değer zincirinin tüm aşamalarında meydana gelir. Düşük gelirli ülkelerde, çoğu kayıp üretim sırasında meydana gelirken, gelişmiş ülkelerde çok fazla gıda -kişi başına yılda yaklaşık 100 kilogram- tüketim aşamasında boşa harcanmaktadır.
Boşa harcanan yiyecekler çevre için kötüdür. Küresel ısınmayı ve iklim değişikliğini artırır. Örneğin, atık dolgu alanına atılan muz atığı, oksijene erişmeden ayrışır ve metan (CH3) oluşturur. Metan (CH3), karbondioksitten (CO2) 23 kat daha tehlikelidir. Yani çevreye karbondioksitten daha hızlı zarar verebilir. Kabaca insan yapımı sera gazı emisyonlarının dörtte biri gıda atığı tarafından yaratılmaktadır ve gıda atığı bir ülke olsaydı, sera gazı üretimi açısından ABD ve Çin'den sonra üçüncü sırada yer alacaktır. Düzenli depolama alanına atıldığında, gıda atığı büyük miktarda metan üretir. Gıda çürümesi ve bozunması nedeniyle, atmosferdeki ısıyı hapsetme açısından karbondioksitten 25 kat daha zararlı olan bu zararlı gazları yayar.
Gıda atıkları aynı zamanda ahlaken kabul edilemez, çünkü bir ekmek atığı aç bir insana çok şey ifade edebilir. Örneğin, birçok insan gıdaya erişememekte, açlık ve yoksulluk içinde yaşamaktadır. Her gün yeterli gıdaya sahip olacak kadar şanslı olan ve bir şekilde onu boşa harcamayı başaran insanlar bda var. Başka bir deyişle, gıda atıkları eşitsizliği teşvik etmektedir. Hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerde, gıda atıklarının çoğu, çeşitli nedenlerden dolayı boşa harcanan aşırı miktarda gıda üretiminden (fazlalık) kaynaklanmaktadır. Başka bir deyişle, gıda atıkları sadece çevre için kötü değildir ve ahlaki olarak kabul edilemez, aynı zamanda yiyecekleri üretmek için gereken zaman, emek ve doğal kaynakları da israf eder.
Bu nedenle gıda atıklarının azaltılması hayati önem taşımaktadır. Gıda israfıyla mücadele etmek zor gibi görünüyor ancak bunu yapmak için mutlaka süper kahraman ekibi gerekmiyor. Herkesin biraz anlayışlı olması ve elini taşın altına koyması yeterli olacaktır.
Peki nasıl önüne geçebiliriz?
İhtiyaçtan fazla gıda ürünü alınmamalı, gıda ürünleri mutlaka iyi saklanmalı, uzun süreli saklama amaçlanıyorsa derin dondurucu ve poşet kullanılmalı, ekmek dilimlenerek tüketilmeli, kuruyan ekmekler israf edilmemeli, içinde az miktarda su kaynayan tencerenin üzerine yerleştirilen süzgeç üstüne konularak tüketilmeli, bayatlayan ekmekler galeta unu veya kurutulmuş ekmek içi şeklinde çeşitli yemek, pasta ve tatlı yapımında kullanılmalıdır. Toplu tüketim yerleri olan; hastane, yatılı okul, askeri birlik ve öğrenci yemekhanelerinde ‘ekmek israfı önleme planları’ oluşturulması ve hayata geçirilmesi, üretimin talebe göre planlanması, raf ömrü uzun kaliteli ekmek üretilmesi, ekmeklerin fırında veya satış yerinde uygun koşullarda saklanması, toplu yemek tüketim yerlerinde ekmeğin dilimlenmiş veya küçük yuvarlak ekmek olarak verilmesi, self servis tezgahlarında ekmeğin baş tarafta değil, yemeklerden sonra yer alması.
