Çaka Beyliği

Merhaba değerli okuyucularım. Bu hafta sizlere Çaka Beyliğini anlatacağım. Bilgileri daimi kaynağımız Wikipedia’dan derledim. Çaka Bey, Selçuklu komutanı ve denizcisidir. 1071’deki Malazgirt Meydan Muharebesi’nin ardından Selçukluların Anadolu coğrafyasına yayıldıkları dönemde Smirni merkezli bağımsız bir beylik kurmuştur. Türk tarihinin ilk donanmasını oluşturduğu için tarihteki ilk Türk amirali olarak kabul edilmektedir. 1071 yılı sonrasında Anadolu’ya yapılan Selçuklu akınlarına katılan ve 1078 civarında Bizans İmparatorluğu’na esir düşen Çaka Bey, İmparator III. Nikiforos’un dikkatini çekerek protonobilissimus unvanıyla saraya alındı. 1081’de I. Aleksios’un imparator olmasıyla, kendisine verilen unvan ve ayrıcalıkların geri alınması sebebiyle saraydan ayrıldı. Aynı yıl, İzmir tarihindeki ilk Türk hâkimiyetini sağladı. Bir müddet sonra sınırlarını genişleterek Ege Denizi’ndeki bazı adalar ile denizin kıyı şeridindeki bazı yerlerde hâkimiyet kurdu. 1092 yılı civarında, Abidos’u kuşattı, fakat Bizans İmparatoru I. Aleksios’un Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan’ı kışkırtması üzerine Kılıç Arslan tarafından öldürüldü ve kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı.

1071 yılında Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasında yapılan Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında Bizans İmparatoru Romen Diyojen esir düşmüş, Anadolu’da Türkmen boyları tarafından kurulan beylikler ortaya çıkmıştı. 1080 yılında, Sivas merkezli olarak kurulan Dânişmendliler Beyliği’nin kurucusu Dânişmend Gazi’ye bağlı bir bey olarak, Batı’daki Bizans topraklarına düzenlenen akınlara katılan Oğuzların Çavuldur boyuna mensup Çaka Bey, 1078 yılı civarındaki akınların birinde Bizans’a esir düştü. Başkent Konstantinopolis’e götürülmesini takiben İmparator III. Nikiforos’un dikkatini çekerek saraya alındı ve kendisine protonobilissimus unvanı verildi. Burada Yunanca da öğrenerek diğer bazı Türk esirler gibi sarayda iyi mevkilere yükseldi. 1081 yılında tahta İmparator I. Aleksios geçince kendisine verilen unvan ve ayrıcalıklar geri alındı ve saraydan ayrılarak Anadolu’daki Türkmenlerin arasına döndü.

Çaka Bey’in ölümünün ardından I Aleksios, I. Kılıç Arslan’ı Nicaea’dan çıkarmak ve olası Türk saldırılarını püskürtmek için Avrupa’daki Hristiyan devletleri harekete geçirdi ve Birinci Haçlı Seferi’nin başlamasını sağladı. 1097 yılında şehri ele geçiren Haçlılar, burayı Bizans’a teslim etti.[13] Anadolu’nun içlerine doğru ilerleyen Haçlılar Dorlion’da yapılan muharebede Selçukluları mağlup ederken, Smirni’ye saldıran Bizans kuvvetleri de şehri karadan ve denizden kuşattı. Buradaki Türk kumandan şehri teslim etmesine rağmen, 1097 yazında 10.000 kadar Türk kılıçtan geçirildi.[13] Bir başka Türk beyi Tanrıvermiş’in elinde bulunan Ephesos’u da teslim alan Bizans ordusu, esir edilen yaklaşık 2.000 Türk’ü adalara dağıttı. Çaka Bey’in Türkmenleri ise önce Polybotum, sonrasında ise Filadelfiya civarına çekildi. Filadelfiya’nın da Bizans tarafından alınmasının ardından ise bu Türkmenler daha da doğuya, Gerede civarına kadar geriledi.

İzmir ilinin Çeşme ilçesine bağlı Çakabey Mahallesi, adını Çaka Bey’den almaktadır. 2008 yılında, yine İzmir’in Çeşme ilçesine bağlı İnönü mahallesine, Çeşme Belediyesi ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığınca Çaka Bey’in büstünün de yer aldığı bir anıt dikildi. 600 metrekare alan üzerine yapılan anıt; biri 20 metre, diğeri 17 metre yüksekliğinde iki yelken figürünün arasında yerleştirilen, 3,5 metrelik kaide üstünde 2 metrelik Çaka Bey büstünden oluşmaktadır. İstanbul’un Beşiktaş ilçesindeki İstanbul Deniz Müzesi’nda Çaka Bey’in bir büstü sergilenmekte olup, müze içerisinde bulunan sergi salonu da Çaka Bey’in ismini taşımaktadır. Mersin Deniz Müzesi’nde de Çaka Bay’in bir büstü yer alır. Öte yandan Aydın’ın Kuşadası ilçesi, İstanbul’un Kartal ilçesi, İzmir’in Buca ilçesi ve Kocaeli’nin Derince ilçesinde Çaka Bey’in adını taşıyan birer ilköğretim okulu, Kocaeli’nin Gölcük ilçesinde Çaka Bey’in adını taşıyan Gölcük Çakabey Anadolu Lisesi ile İzmir’in Çiğli ilçesinde Özel Çakabey Okulları bulunmaktadır. İstanbul Deniz Otobüsleri filosunda yer alan deniz otobüslerinden biri ile İZDENİZ’in vapur filosuna 2014 yılında katılan bir vapura da Çaka Bey’in ismi verilmiştir. 1976’da, Yavuz Bahadıroğlu’nun yazdığı ve Çaka Bey’in hayatını romanlaştırdığı Çaka Bey adlı kitabı piyasaya sürüldü. 2005’te ise Mehmet Dikici’nin aynı adlı bir romanı, Akçağ Yayınları’ndan yayımlandı.

Çaka Beyliği