2025 Nobel Kimya Ödülü sahiplerini buldu

2025 Nobel Kimya Ödülü’nün kazananları, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından düzenlenen basın toplantısında açıklandı.
Bu yılın Nobel Tıp Ödülü, “periferik bağışıklık toleransının keşfi” nedeniyle Brunkow, Ramsdell ve Sakaguchi’ye verildi.
Nobel Fizik Ödülü ise John Clarke, Michel Devoret ve John Martinis’in oldu.
Açıklamaya göre, Japonya’dan Susumu Kitagawa, Avustralya’dan Richard Robson ve ABD’den Omar M. Yaghi, metal-organik çerçevelerin (MOF'lar) geliştirilmesine yönelik öncü çalışmalarıyla 2025 Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
Bilim insanlarının, moleküllerin geçiş yapabildiği geniş boşluklara sahip yeni bir moleküler yapı türü geliştirdikleri belirtildi. Bu metal-organik iskeletlerin; çöl havasından su elde etme, sudaki kirleticileri temizleme, karbondioksit yakalama ve hidrojen depolama gibi çeşitli alanlarda kullanıldığı vurgulandı.
Hatırlanacağı üzere, 2024 Nobel Kimya Ödülü “bilgi-işlemsel protein tasarımı” konusundaki çalışmalarıyla David Baker’a ve “protein yapı tahmini” araştırmalarıyla Demis Hassabis ile John Jumper’a verilmişti.

SUSUMU KİTAGAWA KİMDİR?

1951 yılında Japonya’nın Kyoto kentinde dünyaya gelen Susumu Kitagawa, Kyoto Üniversitesinde lisans eğitimini tamamladıktan sonra 1975-1979 yılları arasında aynı üniversitede hidrokarbon kimyası alanında doktora yaptı. 1979’da Kindai Üniversitesinde yardımcı doçent olarak akademik kariyerine başladı ve 1988’de doçentlik unvanını elde etti.
1992’de Tokyo Metropolitan Üniversitesinde inorganik kimya profesörü, 1998’de ise Kyoto Üniversitesinde sentetik ve biyolojik kimya profesörü oldu. 2007 yılında Entegre Hücre-Malzeme Bilimleri Enstitüsünün (Institute for Integrated Cell–Material Sciences) kurucularından biri olarak kurumun müdür yardımcılığı görevini üstlendi.

RICHARD ROBSON KİMDİR?

1937 yılında İngiltere’nin Glusburn kasabasında doğan Richard Robson, Oxford Üniversitesinde kimya eğitimi aldı. 1962-1964 yılları arasında California Teknoloji Enstitüsünde (Caltech), ardından 1964-1965 arasında Stanford Üniversitesinde doktora sonrası çalışmalar yürüttü.
1966’da Melbourne Üniversitesi Kimya Bölümüne katılan Robson, 1970’e kadar burada görev yaptı ve akademik yaşamı boyunca aynı kurumda öğretim üyeliğini sürdürdü.

OMAR M. YAGHI KİMDİR?

1965 yılında Ürdün’ün başkenti Amman’da doğan Omar M. Yaghi, kimya doktorasını Illinois Üniversitesi Urbana-Champaign’de tamamladı. Ardından Harvard Üniversitesinde doktora sonrası araştırmalar gerçekleştirdi.
Günümüzde California Üniversitesi, Berkeley’de profesör olarak görev yapan Yaghi, ayrıca Berkeley Küresel Bilim Enstitüsü (Berkeley Global Science Institute)’nün kurucu direktörüdür. Bu enstitü, gelişmekte olan ülkelerde araştırma merkezleri kurarak genç bilim insanlarına keşif ve öğrenme olanakları sunmayı hedeflemektedir.

NOBEL ÖDÜLLERİ NEDİR?

İsveçli mucit ve hayırsever Alfred Nobel’in vasiyeti doğrultusunda, ölümünden sonra 9 Haziran 1900’de kurulan Nobel Vakfı tarafından insanlığa önemli katkılarda bulunan kişi ve kurumlara verilen Nobel Ödülleri, dünyanın en prestijli ödülleri arasında yer almaktadır.
Nobel Ödülleri, her yıl İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından; fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp alanlarında üstün başarı gösteren kişilere veya kuruluşlara takdim edilir.
Bunlara ek olarak, Nobel Ekonomi Ödülü, 1968 yılında İsveç Merkez Bankası tarafından Alfred Nobel’in anısına ihdas edilmiş ve ilk kez 1969’da sahiplerine verilmiştir.
Her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık tarihinde düzenlenen özel bir törenle ödüller sahiplerine sunulur.
Ancak, 1901’de başlayan Nobel geleneğinde bazı yıllarda ödüller verilmemiştir. Toplam 49 kez iptal edilen ödüllerin büyük bölümü, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları dönemlerine rastlamaktadır.
Ayrıca, Kovid-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021 yıllarında da ödül törenleri gerçekleştirilememiştir.

Kaynak : HABER MERKEZİ