Uzmanlar uyardı; sıcak kış donuk bahar

KEMAL ÖZKURT – ÖZEL HABER - Nisan ayında Türkiye’de yaşanan zirai don, çiftçiler için adeta kabus oldu. Tarım alanlarında büyük zarar oluşurken, Tarım Sigortaları Havuz İşletmesi (TARSİM) üreticilere toplamda 23 milyar TL’lik ödeme yaptı. Zor şartlar altında yeni sezona hazırlanan çiftçileri bu yıl da tedirgin eden uyarılar geldi. Meteorologlar Türkiye’de bu kış hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesinin yüksek olasılık olduğunu, ilkbaharda ise yeni zirai don risklerinin kapıda olduğunu söylüyor. Bunun da özellikle tarımsal üretim ve günlük yaşam üzerinde etkiler yaratabileceğini belirtiyor. Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, Kuzey Atlantik ve Arktik bölgelerde yaşanan önemli atmosferik sirkülasyon değişikliklerinin Türkiye’deki hava koşullarına nasıl yansıyacağını değerlendirdi. Türkeş, “Kış boyunca hava sıcaklıkları normallerin üzerinde olacak. Yağışlar ise bölgesel olarak normaller civarında ya da altında seyredecek. Bu durum, tarımsal üretim ve günlük yaşam üzerinde etkiler yaratabilir” dedi. Türkeş, çiftçilere ve vatandaşlara uyarıda bulunarak, iklim değişikliği ve sıcaklık artışlarının tarım üzerindeki olası etkilerine karşı hazırlıklı olunması gerektiğini vurguladı.

DEĞİŞİM TÜRKİYE’YE YANSIYOR

Prof. Dr. Türkeş, Kuzey Atlantik’te bu yıl gözlenen sirkülasyon değişikliklerinin Türkiye’deki hava koşullarına etkisine dikkat çekti. Türkeş, “Kutup girdabının oluşumu doğrudan Türkiye’yi etkilemiyor. Etkisi daha çok Kuzey Amerika ve Kuzey Atlantik’te kendini gösteriyor. Ancak bu sistemlerin troposferdeki yansıması, özellikle Akdeniz havzasında normalden yüksek basınç koşullarına yol açabiliyor. Bu da Türkiye’de hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesine neden olabiliyor” dedi. Türkiye’nin batı ve kuzeybatısında etkili olan Omega yapısı olarak bilinen hava durumu tipinin önemine vurgu yapan Türkeş, “Bu Omega yapısı, 500 hPa seviyesinde oluşan yüksek atmosfer basıncıyla karakterize ediliyor ve Akdeniz havzasında güçlü yağışlara yol açabiliyor. Son dönemde gördüğümüz yağışların büyük kısmı da bu sistemlerin etkisiyle meydana geldi. Ancak sıcaklıklar, bu yağışlara rağmen genel olarak normallerin üzerinde seyretti. Kuzey Atlantik ve Arktik salınımların pozitif evreleri, Batı Avrupa’da serin ve yağışlı koşullar yaratırken, Akdeniz ve Türkiye’de sıcaklıkların yükselmesine ve yağışların bölgesel farklılıklar göstermesine yol açıyor. Yani, kuzeyde ve Atlantik’te oluşan derin soğuklar, Akdeniz’de tersine yüksek basınç ve sıcaklık artışlarıyla kendini gösterebiliyor. Bu, Türkiye’nin kış koşullarını tahmin etmede önemli bir parametre” ifadelerini kullandı.

BU YIL KIŞ SICAK GEÇECEK

Aralık, ocak ve şubat aylarında Türkiye genelinde hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesinin yüksek olasılık taşıdığını belirten Türkeş, “Büyük olasılıkla hava sıcaklıkları normallerin üzerinde olacak. Yağışlar ise bölgesel farklılıklar gösterecek; bazı bölgelerde normaller civarında kalacak, bazı bölgelerde ise normallerin altında gerçekleşebilir. Özellikle Batı ve Akdeniz dışındaki Türkiye’nin büyük bölümünde yağışların sınırlı olmasını bekliyoruz” dedi. Kısa süreli soğuk ve yağışlı dönemlerin olabileceğini, ancak uzun vadeli genel eğilimin sıcaklık ve yağış açısından sınırlı olduğunu vurgulayan Türkeş, “Akdeniz ve Ege bölgelerinde sıcaklıklar normallerin üzerinde seyredecek. Bu durum, özellikle tarımsal üretim ve günlük yaşam üzerinde etkiler yaratabilir. Bazı dönemlerde ani yağışlar ve gök gürültülü sağanaklar görülebilir; ancak genel tablo, Türkiye’nin büyük bölümünde sıcaklıkların yüksek, yağışların ise sınırlı olacağı yönünde” diye konuştu.

İLKBAHARDA ZİRAİ DON RİSKİNE DİKKAT

Prof.Dr. Murat Türkeş, geçen yıl yaşanan erken bahar donlarının tarımda ciddi zararlara yol açtığını hatırlatarak çiftçilere uyarılarda bulundu. Türkeş, “Mart sonu ve nisan başında kuzeyden gelen soğuk hava baskınları zirai dona yol açabilir. İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Doğu Akdeniz ve Göller Yöresi gibi karasal iklimin etkili olduğu bölgeler daha kritik. Bu alanlarda topografya ve coğrafi özellikler nedeniyle ani sıcaklık düşüşleri tarımda ciddi kayıplara neden olabilir” dedi. Çiftçilerin bu tür risklere karşı sigortalı tarımsal üretim yapmasının önemine değinen Türkeş, “Afet sigortaları, hem aşırı sıcak, dolu ve fırtına hem de don gibi şiddetli hava olaylarının tarımda yaratabileceği olumsuz etkileri azaltmak için kritik. Önümüzdeki yıllarda bu tür ekstrem hava olayları tarımda ciddi hasarlara yol açabilir, dolayısıyla üreticilerin önlem alması şart” diye belirtti. Yüksek yaylalar, çukurlar ve derin vadilerde bulunan ve halk arasında “don çanağı” olarak bilinen bölgelerin ani donlardan daha fazla etkilendiğini söyleyen Türkeş, “Bu alanlar, soğuk havanın yerleşmesi ve yoğunlaşması için uygun ortam sağlıyor. Tarım yapılan alanlarda etkiler çok daha net gözlemleniyor; meyve, sebze ve tahıl üretiminde ciddi kayıplar yaşanabiliyor” dedi.