18 yaşından önce anne baba yanında işe başlayana emeklilik hayal oldu

SULTAN GÜMÜŞ KAYA / ÖZEL HABER

Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusu gün geçtikçe derinleşirken, sorunlar da yaşanmaya devam ediyor. Milyonlarca insanı ilgilendiren EYT kapsamında henüz emekli olamayanların sayısı ise artıyor. Birçok vatandaş farklı gerekçelerle emeklilik hayaline kavuşamazken, 18 yaşından küçük olup, birinci derece yakını tarafından sigortası başlatılan bireyler yıllar sonra emekli olamadığını acı bir şekilde deneyimliyor.

Bu ve benzeri sorunları yaşayanlar için Sosyal Güvenlik Uzmanı Dilek Ete’nin görüşlerine yer verdik. Söz konusu mağduriyetin sadece bugünün değil, dünün de sorunu olduğunu kaydeden Ete, “Fakat yaş sınırından dolayı bu hissedilmiyordu… EYT’den emekli olacak dediğimiz o 5 milyon kişiyi düşürmek için Sosyal Güvenlik Kurumu bütün kılıçlarını çekmiş, ellerinden geleni yapıyor! Sosyal Güvenlik Kurumu bu kişilerin sigorta primini alırken denetleme görevini yerine getirememiş!” dedi. Emeklilik hayali kuranlara önemli uyarılarda da bulunan Ete, “Mutlaka bağlı oldukları sosyal güvenlik merkezine bizzat giderek ‘emekliliğim ne oldu, niye bağlanmadı?’ hesabını soracaklar” mesajını verdi.

YAŞ SINIRINDAN DOLAYI HİSSEDİLMİYORDU

Sosyal Güvenlik Uzmanı Ete, sözlerine şöyle başladı: “Kanun diyor ki, ‘eğer 18 yaşından küçük birey, birinci derece akrabalarının yanında sigortalı çalıştıysa 18 yaşından küçük olduğu için mahkeme kararı isterim. Ama eğer mahkeme kararları ellerinde yoksa 18 yaşından sonraki sürelerini başlangıç sayarım.’ Bu kişi 18 yaşından küçük ve babasının, annesinin işyerinde çalıştıysa o süreler sigorta başlangıcı sayılmıyor. Ama başkasının yanında 18 yaşından küçük çalışsa dahi olsa onlarınkini kabul ediyor. Bunu bir mağduriyet olarak görmenin ötesinde… Önceden de vardı, sadece EYT ile birlikte daha da görünür hale geldi. Eskiden bu kadar çok ortaya çıkmıyordu, çünkü sadece sigortalılık başlangıcı değil, yaşta gerekiyordu. Şimdi işin içinden yaş kalkınca ‘benim sigortam neden kabul edilmiyor’ sesleri yükselmeye başladı. Yani aslında bu mağduriyet sadece bugünün değil, dünün de sorunuydu. Fakat yaş sınırından dolayı bu hissedilmiyordu.”  

SGK DENETLEME GÖREVİNİ YERİNE GETİREMEMİŞ!

Sigortalılık, filli yani gerçek bir çalışma değil ise sürecin ‘sahte sigorta’ şeklinde günlerce sürebileceğini kaydeden Ete, “Zaten EYT’den emekli olamayan bir diğer kesim de onlardır. Kendisini başka bir yerde sigortalı olarak göstermişse kurum onu da siliyor, kabul etmiyor. Kurum bunları da tespit ederse kişiyi emekli etmiş olsa dahi geriye doğru iptal ediyor. EYT ile birlikte ortaya çıkan birkaç tane mağduriyet var. Birincisi, anne ile babanın yanında 18 yaşından küçük çalışmaya başlayanların sigortalılığı mahkeme kararı yoksa geçerli olmaz -ki zaten o tarihte kimse özellikle gidip mahkeme kararı ile uğraşmamıştır- Buradaki asıl mesele şu; Sosyal Güvenlik Kurumu bu kişilerin sigorta primini alırken denetleme görevini yerine getirememiş! Sosyal Güvenlik Kurumu’nun görevleri arasında ‘denetleme’ sorumluluğu var. Tüm bunları denetlese zaten sigorta priminin karşısına sıfır yazar. Ama devlet vatandaştan (anneden-babadan vs.) parayı almış, yıllar geçmiş, kişilerin emekliliği gelmiş ‘seni emekli edemem’ diyor. Resmen emeklilik vaadi ile kandırmadır bu. Vatandaşta haliyle diyor ki, ‘Devlet olarak o dönem almasaydın öyleyse. Ben de o günüme güvenip emeklilik planları yapmasaydım.’ Dolayısıyla vatandaşın düşüneceği şu olmalı, siz neye istinaden var olan günleri siliyorsunuz?” bilgisini paylaştı.

BİR BAŞKA MAĞDURİYET: KENİ ŞİRKETİNDE SİGORTALI OLMAK

EYT’de yaşanan bir başka mağduriyet ise ‘kendi şirketinde sigortalı olmak’… 2008 öncesinde insanların kendi şirketlerinde sigortalı çalışabildiğini hatırlatan Ete, şöyle devam etti: “Muhasebecilerin hepsi de ‘Kendi şirketinde sigortanı hiç bozma, Bağ-Kur’a geçme’ dedi. 2008’e kadar zorunlu Bağ-Kur da yoktu. Şimdi insanlar EYT’den dolayı emeklilik dilekçesini verince bu tarz sorunlarla karşılaşabiliyorlar. Diyorlar ki, ‘sen kendi şirketinde sigortalı olamazsın. Biz bir genelge çıkardık, 2019’da 9 sayılı genelge… Bu genelgeye istinaden artık kendi şirketinde sigortalı olmak yok. Geçmişte yatırdığın sigorta primlerini Bağ-Kur’a aldık.’ Fakat bu kez Bağ-Kur’a alınca emeklilik şartları bir anda 9 bin güne çıkıyor. Vatandaşın 9 bin günü olmadığı için emeklilik daha da güç hale geliyor. Yani aslında EYT’den emekli olacak dediğimiz o 5 milyon kişiyi düşürmek için Sosyal Güvenlik Kurumu bütün kılıçlarını çekmiş, ellerinden geleni yapıyor!”

HALA AYLIĞA BAĞLANMAYANLAR VAR

Sosyal Güvenlik Uzmanı Ete son olarak ise, “Mart 2023’te 7438 Sayılı Kanun çıktığında emeklilik başvurusunda bulunup hala aylığa bağlanmayanlar var. Bunlar mutlaka bağlı oldukları Sosyal Güvenlik merkezine bizzat giderek ‘emekliliğim ne oldu, niye bağlanmadı?’ hesabını sorsunlar. Çünkü şu an da 9 aylıklarını, bayram ikramiyelerini hatta devletin verdiği 5 bin lirayı da kaybetmiş durumdalar. Eğer emekliliklerinde bir aksilik yoksa -ki aksilik olmayanları zaten bağladılar- o zaman barkotlu hizmet dökümünü e-devletten alacaklar. Önce bakacaklar, sahte sigortalılık var mı? Hizmetlerin yanında S harfi (sahte), Ş harfi (şüpheli), K harfi (kontrollü) varsa ‘bu süreler silinecek’ anlamına geliyor! Diğer bir konu; eğer kendi şirketlerinde sigortalıysalar zaten onların prim aktarımları olacak. Kendi şirketinde 2008’den sonra sigortalı olanların mutlaka baktırmaları gerekiyor. Üçüncüsü ise 18 yaşından önce birinci derece yakınının yanında çalışanların da baktırmaları gerekiyor. Ve son üç buçuk yıl kuralı… Yani bizim nereden emekli olacağımıza Hizmet Birleştirme Kanunu’na göre son üç buçuk yıl karar veriyor. Eğer son üç buçuk yılınız SGK ise oradan, Bağ-Kur ise Bağ-Kur’dan emekli oluyorsunuz. Eğer son üç buçuk yılınızda bir hata, eksik, sorun varsa onlar da emekli olamıyor. Tekrar tekrar kontrolün önemini de görüyoruz” sözlerine dikkat çekti.

BİNLERCE MAĞDUR OLDUĞUNU SÖYLEYEBİLİRİM

Öte yandan, benzer sorunları yaşayan vatandaşlara da ulaştık. 18 yaşından küçükken birinci derece yakını tarafından sigortası başlatılan bir kişi, şunları aktardı:

“Babamın inşaatı vardı. 43+43 gün orada çalıştım. Girişim var, ödenmiş primim mevcut. Fakat emekli olamadım… Öncelikle dilekçe verip tarafıma yazılı bir açıklama istedim. Ben dilekçemi verdikten 5 ay sonra, gece 23:30’da ‘emeklilik reddedilmiştir’ şeklinde bir mesaj gönderildi. Onun dışında resmî hiçbir açıklama yok. SGK’ya gittim. 18 yaş öncesi babamın yanında sigortalı olduğum için red verildiği söylendi. Binlerce mağdur olduğunu söyleyebilirim. Çözüm noktasında hukuk yolu gözüküyor. Çünkü benim sigortaya giriş senemde böyle bir kanun yoktu. Kanun daha sonra değiştiriliyor ve geriye doğru işletiliyor. Öyle bir durum kabul edilemez. Hükümetin 97 yılındaki uygulaması ile 2023 yılındaki uygulaması çok farklı. Ve benim her türlü şartı yerine getirdiğim e-devletimde gözüküyor.”

SULTAN GÜMÜŞ KAYA