Hava hepimizin olmazsa olmazı, yaşam kaynağı. Peki soluduğumuz hava hakkında ne kadar bilgili sahibiyiz? Greenpeace, bu konuda bir farkındalık çalışması yürütüyor. Hazırladıkları eğlenceli bir testle hava kirliliği hakkında neler bildiğinizi test edebiliyor, aynı zamanda bilmediğiniz konular hakkında da aydınlanabiliyorsunuz. Ben de bu yazımda sizlerle Greenpeace’in bu testinde yer alan hava kirliliği hakkındaki önemli detayları paylaşmak istedim.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının resmi web sitesinde, Türkiye’de hava kirliliğinin nedenleri plansız kentleşme, nüfus artışı, kentlere göç, plansız sanayi bölgeleri ve trafik yönetimi olarak sıralanmaktadır. Ancak fosil yakıtlara dayalı enerji politikaları hava kirliliğinin en büyük nedenidir.
Ana kaynağı fosil yakıtlar olan, kilometrelerce yol alabilen, gözle görülmeyen, solunum yoluyla kana karışabilen, 2.5 mikrondan küçük partikül maddenin ismi PM 2.5.’dir. PM2.5 sağlık açısından çok tehlikelidir çünkü solunduğunda akciğerler içindeki gaz alışverişi ile kana karışabilir ve sağlık sorunlarına sebep olabilirler. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), partikül madde kirliliğinin halk sağlığına olumsuz bir etki yapmayacağı herhangi bir sınır değerin tanımlanmadığının altını çiziyor. Çok düşük seviyelerdeki partikül madde yoğunluğu bile sağlık açısından olumsuz koşulların oluşmasına neden oluyor. Bu nedenle DSÖ, 2005 yılında olumsuz sağlık etkisini en düşük seviyede tutacak bir sınır değer olarak günlük 25 mikrogramı olarak belirledi. Sağlık Etkisi Enstitüsü’nün 2019 yılında yayınladığı, Küresel Hava Durumu: Hava Kirliliğine Maruz Kalma ve Hastalık Yükü adlı rapora göre, dünya nüfusunun yüzde 92’si, Dünya Sağlık Örgütü’nün partikül madde 2.5 yoğunluğu için belirlediği sınır değerin üstünde olduğu yerlerde yaşıyor. Dünya Sağlık Örgütü, gezegende her 10 insandan 9’unun kirli havaya maruz kaldığını belirtiyor. Bu aynı zamanda, her 10 insandan sadece 1 kişinin temiz hava soluduğu anlamına geliyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’nün Ocak 2020’de yayınladığı hava kalitesi haber bültenine göre, Türkiye’de toplam 339 hava kalitesi ölçüm istasyonu vardır. Greenpeace’e göre havamızın ne kadar zehirlediğini öğrenmek için bu sayı yeterli değil. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’nün Ocak 2020’de yayınladığı hava kalitesi haber bültenine göre, Türkiye’de sadece 69 ölçüm istasyonu PM 2.5’in kirlilik yoğunluğunu takip etmektedir. Partikül madde 10, çapı 10 mikrometre olan kirletici toz parçacıklarına verilen isimdir. 2019’da Temiz Hava Hakkı Platformu tarafından yayınlanan Kara Rapor’un hazırladığı verilere göre Ardahan, Hakkari ve Tunceli ile birlikte Türkiye’de PM 10 kirliliğinin en az gözlemlendiği şehirlerdir. 2019’da Temiz Hava Hakkı Platformu tarafından yayınlanan Kara Rapor’un hazırladığı verilere göre Mersin, Kahramanmaraş ve Iğdır ile birlikte Türkiye’de PM 10 kirliliğinin en fazla gözlemlendiği şehirlerdir.
