İltihaplı Romatizma Konusunda Ne Biliyoruz?

Kimseye hiçbir şey öğretemem, sadece onların düşünmelerini sağlayabilirim. SOKRATES

Geçenlerde Romatoloji Uzmanı, değerli hocam Prof. Dr. Fatoş Önen, İLKSES TV’de “Sağlık Haktır” programımızın konuğu oldu. Halk arasında her eklem ve kas ağrısının ROMATİZMA olduğuna dair yaygın ve yanlış bir anlayış var. Bu yanlışlığı sevgili hocamızın anlatısı doğrultusunda kırmaya çalıştık. Konunun sadece bir görsel anlatımla geçiştirilecek bir sorun olmadığını, izleyemeyenler için konuyu bir makale şeklinde toparlamamızın doğru olduğunu düşünerek, soru yanıt şeklinde sizlere aktarıyorum. Bu özverimi lütfen unutmayın!

▪️Romatizmal Hastalıklar Hakkında Genel Bilgiler ve Sınıflandırma

1. Romatizma nedir? İltihaplı romatizma ile mekanik (iltihapsız) romatizma arasındaki temel farklar nelerdir?

Romatizmal hastalıklar kas ve iskelet sisteminin hastalıklarıdır. Başta eklemler olmak üzere kasları, kas kirişlerini, diğer yumuşak dokuları ve kemikleri etkileyebilir. Genel olarak iltihaplı ve iltihaplı olmayan romatizmalar şeklinde iki gruba ayırabiliriz. Burada sözü edilen mikrobik yani mikroorganizmaların yaptığı iltihap değil, romatizmal iltihap olup, Türkçesi ile yangı, tıbbi terimle inflamasyonu kastediyoruz. İltihaplı olmayan romatizmalar için osteoartriti; halk arasındaki adıyla kireçlenme ya da eklemde kıkırdak kaybıyla giden romatizmayı örnek olarak verebiliriz. Bel fıtığı, boyun fıtığı da iltihaplı olmayan romatizmalar olarak tanımlanabilir. Bu gruptaki hastalıklarda mekanik karakterde ağrı ortaya çıkar. Yani ağrı hareketle, yorulmakla ve genellikle günün sonuna doğru artar. Dinlenmek ağrıya iyi gelir. Sabahları yataktan ilk kalkışta ağrı olmaz veya azalmıştır. Bazen eklemlerde veya omurgada kısa süreli, 3-5 dk süren sabah tutukluğu olabilir. Oysa inflamatuvar yani iltihaplı romatizmalarda ağrı dinlenmekle artar. Sabahları hasta ağrıyla uyanır. Ağrı bazen gece uykudan da uyandırabilir. Sabah ilk kalkışta uzun süreli, öğleye kadar veya daha da uzun sürebilen tutukluk, katılık, sertlik hissi olur. Hareket etmekle yakınmalarda azalma olur, hatta kaybolabilir. Her 2 tür romatizmada da eklemlerde şişlik olabilir. Eklemlerdeki ağrı ve şişlik eklem iltihabı yani artrit olarak adlandırılmaktadır. İnflamatuvar romatizmalar aynı zamanda sistemik hastalıklardır. Yani kas-iskelet sistemi dışında vücutta diğer sistemleri ve organları da etkileyebilirler. Örneğin göz, akciğerler, kalp, deri gibi organlarda da hastalık ortaya çıkabilir. Halsizlik, yorgunluk, kilo kaybı hatta ateş gibi belirti ve bulgular ortaya çıkabilir.

2. Romatizmal hastalıklar başlıca hangi gruplarda incelenir? En sık görülen iltihaplı romatizma türleri hangileridir?

100’den fazla iltihaplı romatizmal hastalık bulunmaktadır.
a. Bağ dokusu (kollagen doku) hastalıkları:
Romatoit Artrit (RA), Sistemik Lupus Eritematozis (SLE), skleroderma, polimiyozit, dermatomiyozit.
b. Spondiloartritler: AS, sedef romatizması, iltihaplı bağırsak hastalığına eşlik eden romatizmalar, reaktif artrit.
c. Vaskülitler:
Büyük, küçük, orta çaplı damar vaskülitleri, Behçet hastalığı
d. Gut, yalancı gut
e. Septik artrit
f. Ailesel Akdeniz ateşi
g. Fibromiyalji (Yumuşak doku romatizması)
En sık görülen iltihaplı romatizmalar, gut, spondiloartritler ve romatoid artrittir. Ülkemizde Behçet Hastalığı ve Ailesel Skdeniz Ateşi (FM) de sık görülmektedir. İltihaplı romatizmal hastalıkların tanısını koyan, tedavisini yapıp hastayı izleyen hekim romatologdur. Romatoloji uzmanı gerektiğinde diğer branş hekimlerinin de hastayı görmesini isteyebilir. 

3. Romatoid artrit, ankilozan spondilit ve lupus gibi hastalıkların belirtileri nelerdir? Nasıl ayırt edilirler?

RA, 30-50 yaş arasında ortaya çıkar. Kadınlarda 3 kat daha sık görülür. Özellikle el ve ayakların küçük eklemleri ve el bilekleri simetrik olarak tutulur. Kronik yani müzmin bir hastalıktır. Eklemlerde şişlik, ağrı ve uzun süreli sabah tutukluğu ortaya çıkar. Eklemlerde kızarıklık genellikle görülmez. Erken tanı konup tedavi edilmezse, eklemlerde harabiyete ve şekil bozukluklarına ve sakatlığa yol açabilir. RA, özellikle kötü seyirli hastalığı olanlarda göz ve akciğer gibi organlarda tutulmaya yol açabilir. Kansızlık ortaya çıkabilir. Kanda RF ve anti CCP antikor testleri pozitif olabilir. Ankilozan Spondilit (AS) 40 yaş altında ortaya çıkar. Erkeklerde 2-3 kat daha sıktır. Bu hastalıkta özellikle omurga ve sakroiliyak eklem tutulumu ön plandadır. Hastaların şikayeti en fazla geceleri ortaya çıkar. Omurgadaki ağrı uykudan uyandırabilir. Sabahları omurgada tutukluk olabilir. Hareket ve egzersiz iyi gelir. Bazı hastalarda yeni gelişen kemik büyümeleri omurganın hareketlerini kıstlayarak kalıcı kamburluk ve kısıtlılığa yol açabilir. Diz, ayak bileği gibi eklemlerde de ağrı ve şişliğe yol açabilir. Ailede bu gruptan başka hastalıklar (örneğin sedef romatizması, İBH, sedef vb) bulunması tanıda önemli bir ipucu olabilir. Sistemik Lupus Eritemaatozis(SLE) kısaca Lupus; genç yaştaki, doğurganlık çağındaki kadınların hastalığıdır. Hastalık, kadınlarda erkeklere göre 9 kat daha sıktır. Eklem tutulumu RA’dakine benzer olup, kalıcı şekil bozukluğu yapmaz. Diğer birçok sistemik hastalıktan etkilenebilir. Deri, kalp, AC’ler, böbrekler, beyin, kan sistemi vb. Özellikle deride güneşe maruziyet sonrasında kızarıklıklar, kabarıklıklar ortaya çıkabilir. “ANA” testi pozitif bulunur.

İltihaplı Romatizma Konusunda Ne Biliyoruz?