Kur Korumalı Mevduat nedir? KKM nasıl işliyor?

Türkiye'nin ekonomik dengelerini köklü bir şekilde değiştiren Kur Korumalı Mevduat Sistemi (KKM), 21 Aralık 2021'den bu yana finansal piyasalarda büyük yankılar uyandırdı. Peki, Kur Korumalı Mevduat nedir? KKM nasıl işliyor? Bu sistemin arka planını, işleyişini ve Türkiye ekonomisindeki etkilerini mercek altına aldık. İşte tüm detaylar...

Kur Korumalı Mevduat nedir?

KKM, döviz kurlarındaki dalgalanmalara karşı korunma sağlayarak TL mevduatlarını döviz kuru üzerinden sabitleme fırsatı sunuyor. Ancak sistemin maliyetleri ve ekonomik etkileri, geniş çapta tartışmalara neden oldu.

Kur Korumalı Mevduat, yatırımcıların döviz kurlarındaki artışlardan etkilenmemelerini sağlamak için tasarlanmış bir finansal üründür. KKM hesapları, döviz kuru riskine karşı korunma sağlayarak, tasarruf sahiplerinin Türk lirası (TL) mevduatlarını döviz kuru üzerinden sabitler.

KKM, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin görevine başlamasının üçüncü haftasında, Aralık 2021'de yürürlüğe girdi. İlk başta, Türk lirası döviz karşısında büyük bir değer kazancı sağladı. Ancak zamanla döviz kurları yükseldi ve KKM’nin mali yükü tartışma konusu oldu. Kasım 2023 itibarıyla sistemin toplam maliyetinin 700 milyar TL (yaklaşık 25 milyar ABD Doları) olduğu belirtildi.

Sistem, döviz kurundaki artışların devlet bütçesinden karşılanması nedeniyle eleştirildi. Özellikle, sistemin ekonomiye getirdiği mali yük, düşük faiz ortamının devam etmesi, enflasyon ve döviz rezervleri üzerindeki etkiler, ekonomistlerin gündeminde. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, KKM’nin sonlandırılması için adımlar atarak Türk lirası mevduat faizlerini artırdı, KKM faizlerini düşürdü ve bankaların Merkez Bankası'na yatırmaları gereken zorunlu karşılıkları artırdı. Ayrıca, 1 Ocak 2024'ten itibaren yeni KKM hesapları açılmayacak.

KKM, Türk lirası tasarruf sahipleri ile borç alanlar arasında önemli bir kaynak transferi yaratarak sabit gelirli kesimlerin alım gücünü olumsuz yönde etkiledi. Sistemin sonlandırılması ve ekonomik normalleşme, hem mali yükün telafisi hem de ekonomik istikrarın sağlanması açısından kritik öneme sahip.

KKM Nasıl İşliyor?

Mevduatın Sabitlenmesi:

Gerçek kişiler, döviz mevduatlarını bozdurarak ya da mevcut TL mevduatlarını kullanarak vadeli KKM hesaplarına yatırırlar.

Bu mevduatlar, belirli bir döviz kuru üzerinden sabitlenir. Yani, döviz kuru artışlarına karşı koruma sağlanır.

Faiz ve Koruma:

KKM hesaplarında TL mevduatlarına uygulanan faiz oranı genellikle vadeli mevduat hesaplarından farklıdır. Bu faiz oranı, döviz kuru artışlarına karşı korunma sağlamak amacıyla belirlenir.

Eğer döviz kuru artarsa ve TL mevduatının değeri azalırsa, devlet bu farkı karşılar. Yani, döviz kuru artışı sonucu oluşabilecek zararlar devlet bütçesinden ödenir.

Ödeme ve Teminat:

KKM hesapları, belirli bir vade süresi sonunda vadesi gelen mevduatın ana parası ve faizi üzerinden devlet destekli bir ödeme garantisi sunar.

Bu garanti, döviz kuru artışlarından kaynaklanabilecek kayıpları minimize eder.

Sistemin Sağladığı Avantajlar:

Kur Riski Koruması: Döviz kuru artışlarından etkilenmemek için tasarruf sahiplerine bir koruma sağlar.

Türk Lirası Destekleme: TL mevduatlarını cazip hale getirerek döviz talebini azaltır ve Türk lirasının değerini destekler.

Sistemin Eleştirilen Yönleri:

Mali Yük: KKM'nin devlet bütçesine getirdiği mali yük, büyük bir bütçe yükü oluşturur ve ekonomistlerin eleştirdiği bir noktadır.

Düşük Faiz Oranları: Faiz oranlarının düşürülmesi, tasarruf sahipleri için düşük getiri anlamına gelebilir.

Enflasyon ve Döviz Rezervleri: Uzun vadede düşük faiz ortamının enflasyonu artırması ve döviz rezervlerini zayıflatması gibi riskler taşır.

KKM, Türkiye'deki döviz kuru dalgalanmalarına karşı koruma sağlayarak tasarruf sahiplerinin güvenliğini artırmayı hedeflerken, aynı zamanda ekonomiye büyük mali yükler getirmektedir.