Sportif Performans ve Genetik Yapı

Düzenli egzersiz alışkanlığı amacıyla yapılacak yüzme, tempolu yürüyüş veya bisiklete binme gibi haftada en az 150 dakika hafif ve orta yoğunluktaki düzenli egzersizlerle, bireyin ideal kilonun korunması, depresyon ve stresin azaltılması, iskelet sistemi sağlığının korunması; kalp ve damar sisteminin güçlenerek tansiyonun kontrolünün sağlanabilmesi ve genel sağlığı tehlikeye sokabilecek malign (kötü huylu) ölümcül hastalıklara karşı direnç sağlanması hedeflenmektedir.

Profesyonel spor ise kurumsallaşmış, yarışmaya dayanan ve belli bir sistematik düzen içinde ve devamlı olarak yapılan fiziksel aktiviteler disiplinidir. Bu karakteristik özelliklerinden dolayı, profesyonel spor hayatında hedeflenen üst sportif performans için planlanan yoğun antrenman programları, sağlıklı yaşam için yapılan düzenli egzersiz alışkanlığından daha farklı amaçlarla yapılan fiziksel aktiviteler olarak tanımlanmaktır. Sporcuların sağlık ve sportif performanslarını arttırmayı hedefleyen spor dünyası, bu amaçla spor fizyolojisi, spor biyokimyası, sporcu beslenmesi, spor farmakolojisi ve özellikle spor genetiği gibi birçok bilim dalını bir araya getiren tıbbi uygulamaları, sporculara sunabilmeye özen göstermektedir. Sportif performans, sağlık ve spor bilimlerinin bütünleştiği multidisipliner bir bilimsel anlayışın spor dünyasında egemen olmasıyla, sportif aktivitelerde başarı sağlama şansı da çok fazla olacağı öngörülmektedir.

1990 yılından beri devam eden ve 2003 yılında tamamlanan İnsan Genom Projesi, insan DNA'sını oluşturan baz çiftlerini belirlemeyi ve insan genomundaki tüm genleri hem fiziksel hem de işlevsel açıdan tanımlamayı amaçlayan uluslararası bir bilimsel araştırma projesi olarak bilim dünyasında birçok gelişmenin yaşanmasına öncülük etmiştir. Hayatın her alanında köklü değişikliklere yol açması beklenen bu projenin, başta tıp dünyası olmak üzere birçok bilim dalının çalışmalarına yepyeni boyutlar kazandırması beklenmektedir.

Spor dünyasında yürütülmekte olan spor genetiği çalışmaları ve genetik testler sayesinde beslenme ve egzersiz yöntemleri sporcuya özel hale getirilmekte ve bu da sporcuların performanslarının artmasında ve sporcularda yaşanması olası olan aşırı kilo ve obezite riskinin kontrol altına alınmasında olumlu etki yaratmaktadır. Spor genetiği çalışmaları ve genetik testler, sporcuların çok erken yaşlarda, metabolik olarak uygun oldukları spor branşlarını saptamak ve bu branşlarda antrene edilerek, sporcuların motivasyonunu ve sportif başarılarını arttırmayı amaçlamaktadır. Sportif genetik testleri sadece sportif branş seçiminde bilimsele yönlendirici rolü olmasıyla değil ama aynı zamanda sporcunun egzersiz performans artırıcı, kişiye özel antrenman programlarını uygulamaya da olanak vermektedir.

Genlerin farklı görevlerinin olması, sportif performans için yürütülmekte olan genetik incelemelerin derinleşmesine neden olmuştur. Bazı genler beslenme ve kilo ilişkisini, bazı genler egzersiz ve performans ilişkisini düzenlediği için, antrenman planlamasının, bireysel genetik yapıya uyumlu olması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Örneğin Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim (ACE) bu konuda en çok gözlemlenen ve çok sayıda bilimsel araştırmalara konu olan genler arasındadır. Sportif performansın genlerle ilişkisi netleştikçe, yetenekli sporcuların çok erken yaşlarda keşfedilecek olması ve kendi branşları için motive edilebilmeleri söz konusu olabilecektir. Ve aynı zamanda, genetik özellikleri bilinen sporcular için, bireye özel antrenman programlarının düzenlenmesinin mümkün olabileceği ve bu tarz bilimsel yaklaşımlarla da sportif performansı artırabileceği düşünülmektedir.

Sonuç olarak, spor bilim dünyasında, spor genetik çalışmaların yaygınlaşması öncelikle sporcu sağlığı ve ardından sportif performans açısından katkı verici olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Spor dünyasında bilimsel yöntemlerle sporcu yetiştirmek için son yıllarda yaygın olarak uygulanmakta olan spor genetiği araştırmalarında, sporcuların sadece fizik kapasite ve sportif performans gelişimini değil ama aynı zamanda, psiko-sosyal gelişimini de desteklenmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla, genetik tarama testlerden elde edilen bilimsel verilerin; sporcunun üst performans seviyelerine ulaşmalarında yönlendirici rol üstlenmesi mümkün olabilecektir.

Sportif Performans ve Genetik Yapı