Sayıştay, Buca Metro ihalesinde ‘usulsüzlük’ tespit etti

KEMAL ÖZKURT /  İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) finansmanıyla gerçekleştirdiği 3. Metro Projesi (Üçyol – Buca Hattı) ihalesinde, Sayıştay usulsüzlükler tespit etti. Sayıştay Raporu'na göre, yaklaşık 4 milyar TL'lik bu dev ihalede, en düşük teklif sahibi firmanın haksız yere elendiği ve ikinci en düşük teklif sahibine ise yasal zorunluluk olmasına rağmen aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmayarak ‘Eşit Muamele’ ilkesinin ihlal edildiği belirlendi. Bu usulsüzlükler sonucu ihalenin, daha yüksek bedelle sözleşmeye bağlandığı anlaşıldı.

EN DÜŞÜK TEKLİF HAKSIZ GEREKÇELERLE REDDEDİLDİ

Buca Metrosu ihalesi, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'ndan istisna tutularak, EBRD'nin satın alma politika ve kurallarına göre gerçekleştirildi. 06.09.2021 tarihinde sunulan teklifler arasında mali açıdan en avantajlı teklif (en düşük teklif) sahibi, aşırı düşük teklif sorgulamasına tabi tutuldu. Sayıştay, bu sorgulamanın ve teklifin reddedilmesine yönelik ilk kararın, EBRD'nin ilgili Aşırı Düşük Tekliflerin Değerlendirilmesi Rehberine uygun yürütülmediğini tespit etti. En düşük teklif sahibi, teklifinin reddedilmesi üzerine mahkemeye başvurdu ve İzmir 4. İdare Mahkemesi, İdarenin endişelerinin yazılı olarak firmaya bildirilmediği gerekçesiyle ret kararını iptal etti. Ancak İdare, mahkeme kararına rağmen yürüttüğü ikinci sorgulama sürecini de aynı eksiklerle tamamlayarak teklifi ikinci kez reddetti. Raporda, bu ret kararlarının, firmanın işi toplam teklif bedeli kapsamında yapamayacağını açıkça ortaya koymaktan uzak olduğu ve EBRD Rehberi'nden bağımsız yöntemlerle alındığı vurgulandı.

İKİNCİ TEKLİFE SORGULAMA YAPILMADI

Rapordaki en kritik bulgulardan biri, en düşük teklif elendikten sonra yaşanan süreçle ilgiliydi. EBRD'nin satın alma dokümanlarında yer alan kurala göre, en düşük teklifin reddedilmesi durumunda, kalan teklifler üzerinden yeni bir aşırı düşük sınır değer hesabı yapılmalıdır. Bu hesaplama yapıldığında, ihale verilen ikinci en düşük teklif sahibinin teklifinin de yeni sınır değerin altında kaldığı anlaşıldı. Yani İdare, kural gereği ikinci en düşük teklif sahibini de detaylı aşırı düşük sorgulamasına tabi tutmak zorundaydı. Ancak Sayıştay, İhale Komisyonu’nun bu kuralı dikkate almayarak, ikinci en düşük teklif sahibinin teklifini herhangi bir aşırı düşük sorgulamasına tabi tutmaksızın ihaleyi doğrudan bu firmanın üzerine bıraktığını tespit etti. Sayıştay, aynı risk unsurunu içeren iki teklife farklı işlem yapılması nedeniyle Eşit Muamele ve İhalenin Güvenilirliği ilkelerinin açıkça ihlal edildiği sonucuna vardı.

YILLARDIR SÜREN İHLAL

Sayıştay, İhale Komisyonu tarafından yapılan bu hatalı seçim ve dokümana aykırı uygulamalar nedeniyle, ihale konusu yapım işinin daha yüksek bedelle sözleşmeye bağlandığını net bir şekilde belirtti. Bu konu ilk olarak 2022 yılı Sayıştay Raporu'nda yer almış olmasına rağmen, İdarenin 2022 ve 2023 yılı raporlarının gereğini yerine getirmediği sonucuna varıldı. Sonuç olarak Sayıştay, ihale sürecinde Banka'nın politika ve kurallarına riayet edilmediği ve şeffaflık, eşit muamele gibi ilkelere uygun davranılmadığı kanaatine vardı. Bu süreçte görev alan kamu görevlilerinin görevlerini gereği gibi yürütmedikleri belirtilerek, ilgili kişiler hakkında gerekli adli ve idari süreçlerin işletilmesi talep edildi.