Doğançay’ın toprak kadınları

SULTAN GÜMÜŞ
Fatma, Yazgülü, Ayşe, Menekşe, Sultan… En yaşlısı 80, en genci 55 yaşında. Kimi kazandığı parayla çocuğunu meslek sahibi yaptı, kimi üniversiteye gönderiyor, kimi de torununa, evli çocuklarına destek çıkıyor. Kim mi onlar? Doğançay’ın tepelerinden Alaybey’e gelip tezgah açan, Menemen’in dağlarından topladıkları otları, organik sebze ve meyveleri sergileyen emekçi kadınlar… Nam-ı diğer Salı Pazarı’nın kurulmasıyla tüm pazar esnafı kapalı pazar yerine akın etti. Ancak toprak kadınlar, ninelerinden gördükleri geleneği devam ettirerek vatandaşa organik ürün satmaya çalışıyor. Aralarında aynı yerde 50 yıldır çalışan da var, 15 yıldır bulunan da. Tam bir aile olan kadınlar, geçmişi de özlemiyor değil. Zamanında şevketi bostanları kapış kapış satan kadınlar, şimdiler de ise günü siftahsız tamamlıyor. Karşıyaka Belediyesi tarafından kurulan tezgahların kaldırılma durumu da söz konusu olunca, kadınlar endişelenmeye başladı. Organik pazarın kendileri için büyük bir fırsat olduğunu vurgulayan kadınlar, artık yorulmuş olsalar da çalışmaya devam etmek istediklerini belirtti. Toprak kadınların bir diğer sıkıntısı ise tuvalet ihtiyaçlarını giderebilecekleri yerin olmaması, yıllardır kullanılan tezgahların paslanması, ışıklandırma olmadığı için akşam vakti karanlıkta kalmaları.



“ÖNCEDEN DAHA GÜZELDİ”
“Bugün sekiz, yarın on kişi oluruz” diyerek konuşmaya başlayan Yazgülü Teyze, şöyle devam etti: “Nenelerimizden görüp devam ettirdiğimiz bir meslek. Bazılarımız 50, bazılarımız ise 15 ila 20 senedir burada. Katlı pazarı olmadan önce burası açık pazar yeriydi. Katlı pazarı ortaya çıkınca buradaki tüm esnaf oraya gitti, ancak bizler devam ettik. Yer Karşıyaka Belediyesi tarafından yapıldı. Her gün dönüşümlü olarak buradayız.” “Bizim Doğançay’da herkes birbirini tanır, birbirine akrabadır” diyen Menekşe Teyze de, “Ot, sebze çeşitleri, şevketi bostan satıyoruz. Otlarımızı kendimiz Menemen’in dağlarına gidip topluyoruz, sonra getirip burada sergiliyoruz. Sebzeleri de köylülerden alıyoruz. Müşterimiz var, ilgi görüyoruz. Ancak marketler yaygınlaşmaya başladıkça eski satışlarımızı da özlemiyor değiliz. Elbette, önceden çok daha güzeldi. 10 çuval ot sattığımı bilirim. Hele ki şevketi bostanlar kapış kapış giderdi” dedi.
“13 YAŞINDA EVLENDİM”
Çocuklarının geçimini, evin ihtiyaçlarını bu iş yoluyla karşıladıklarını dile getiren Ayşe Teyze ise, “Hepimizin kendine zimmetli stantları var. Herkesin geliri kendine. Burada resmen bir aile olduk biz. Çocuklarımızı okuttuk. Üniversiteye gönderdik. Biri öğretmen. Biri de iktisat bitirdi. Bu çalışmaların devam etmesini istiyoruz. Kaldırılma durumu bazen söz konusu oluyor, seçimler geçsin belli olur. Bu söylentiler bazen korkutuyor bizi” yorumunda bulundu. 13 yaşında evlendirildiğini, diğer kadınlar gibi kendisinin de birçok zorluk gördüğünü vurgulayan 80 yaşındaki Fatma Teyze de, “Evim bile yoktu, çardağın başında yattım” diyerek her şeyi özetliyordu. “Yoruldum artık çalışmaktan. Bir köşeye çekilip dinlenmek istiyorum ancak çalışmaya da mecburum. Yoksa neyle geçineceğim” şeklinde konuşan Fatma Teyze’nin yüzündeki kırışıklıklar bile artık dinlenmeye ihtiyacı olduğunu anlatıyordu.



EKSİKLER VAR
Gözleri çok iyi görmemesine rağmen Menemen’e kadar gidip tüm bu otları tek tek elleriyle seçtiğini söyleyen Fatma Teyze, “Buradaki kadınların hepsi zorluk çekti. Çekmeselerdi bu kadar güçlü olurlar mıydı? Kazandığımı elektriğe, suya veriyorum. Eşim vefat etti, iki göz odada yaşıyorum işte. Çocuklarım ise kazandıklarıyla ancak kendilerini idare ettiriyor. Hatta yetmiyor ben onlara veriyorum. Bugün 10 TL kazandım. Yeri geliyor çok satıyoruz, yeri geliyor hiç satamadan eve gidiyoruz. Hava bugün yağışlı, kötü havalarda etkiliyor. Sobamız da yok. Kalın kıyafetler giyip günü tamamlamaya çalışıyoruz” dedi. Tuvalet ihtiyaçlarını gideremediklerini belirten Fatma Teyze, “Keşke belediye bir tuvalet yapsa. 1 TL verip tuvalete gidiyoruz. Bir de tezgahlarımız çok eski, hepsi paslanmış. Onlar da yenilense çok iyi olur. Işıklandırmamız da yok. Akşam vakti bizim için kötü oluyor. Işıklandırmaya da ihtiyaç var” cümlelerini kullandı.