Sağlıklı Yaşlanma ve Yaşam Kalitesi...

Sağlıklı yaşlanma, giderek sadece hastalığın yokluğu olarak değil, yaşam boyu fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal yapının korunmasını içeren dinamik, çok boyutlu bir süreç olarak kabul edilmektedir. Tıp ve yaşam standartlarındaki ortaya çıkan teknolojik gelişmeler sayesinde küresel yaşam beklentisi artmaya devam ederken, odak noktası sadece yaşamı uzatmak değil ama aynı zamanda yaşam kalitesinin de artırılması olarak şekillenmektedir. Sağlıklı yaşam ve yaşam kalitesi açısından gözlenen bu kapsamlı yaklaşım değişimi, yaşlı yetişkinlerde fonksiyonel yeteneği, bağımsızlığı ve genel yaşam kalitesini destekleyen sağlıklı yaşlanma stratejilerinin önemini vurgulaması adına büyük önem taşımaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sağlıklı yaşlanmayı “yaşlılıkta yaşam kalitesini sağlayan fonksiyonel yeteneğin geliştirilmesi ve sürdürülmesi süreci” olarak tanımlamaktadır. Fonksiyonel yetenek, bireyin mental (zihinsel) ve fiziksel yetenekleri dâhil olmak üzere yaşadığı ortamları ve ikisi arasındaki etkileşimleri kapsamakta ve sağlıklı yaşlanmanın yalnızca biyolojik bir olgu olmadığını, aynı zamanda sosyal, ekonomik ve çevresel faktörler tarafından da şekillendirildiğine vurgu yapmaktadır.
Yaşlanma, fizyolojik fonksiyonların ilerleyici kaybı, hastalıklara karşı artan savunmasızlık ve azalan metabolik dirençle karakterize edilen karmaşık bir biyolojik süreç olarak açıklanmaktadır. Yaşlanma sürecinde bireylerde gözlemlenen moleküler ve hücresel bazı değişiklikler, kardiyovasküler hastalık, tip 2 diyabet (şeker hastalığı), nörodejeneratif (beyin ve sinir sistemi sorunları) bozukluklar, osteoporoz (kemik erimesi) ve sarkopeni (kas erimesi) gibi yaşlanmaya bağlı olarak gelişen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen çok çeşitli sağlık problemlerinin temelini oluşturmaktadır. Ancak, son yıllarda yapılan klinik araştırmalarda ortaya çıkan bulgularda, yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bu yaşlanma belirtilerinin çoğunun yaşam tarzı müdahaleleriyle değiştirilebileceğini göstermektedir. Örneğin, düzenli fiziksel aktivite alışkanlığının hayata kazandırılması ve sağlıklı, doğal beslenmeye özen gösterilmesinin yaşlanmayı geciktirdiği ve kaliteli yaşam süresini uzattığı gösterilmiştir.
Düzenli fiziksel aktivite, sağlıklı yaşlanmayı desteklemek için en etkili ve bilimsel kanıtlara dayalı yaşam tarzı değişikliklerinden biri olarak önerilmektedir. Metabolik katkıları açısından, düzenli fiziksel egzersiz, birden fazla organ sisteminde koruyucu etkiler gösterir. Aerobik egzersiz, damar fonksiyonunu geliştirerek, atheroskleroz (damar sertliğin) riskini azaltarak ve kan basıncını düşürerek kardiyovasküler (kalp ve damar sistemi) sağlığı üzerinde olumlu etkiler gösterdiği bilinmektedir. Direnç antrenmanı, kas kütlesini ve gücünü korumaya yardımcı olarak, 80 yaş üstü yetişkinlerin sağlığını olumsuz etkileyen sarkopeni (kas erimesi) probleminde önleyici faktör olarak iskelet sistemi sağlığına olumlu katkılar göstermektedir. Dahası, fiziksel aktivite denge ve koordinasyonu geliştirerek, yaşlı yetişkinlerde düşmelere bağlı oluşabilecek yaralanmaların ve bağımsız yaşam sürebilme yeteneğinin kaybının önde gelen nedenlerinden biri olan denge kaybına bağlı olarak ortaya çıkan düşme riskini de önemli ölçüde azaltabileceği gösterilmiştir.
Fiziksel aktivitenin aynı sıra, sağlıklı beslenme alışkanlığı da yaşlanma sürecini ve yaşam kalitesini geliştiren bir diğer faktör olarak göze çarpmaktadır. Akdeniz ve DASH (Hipertansiyonu Durdurmaya Yönelik Beslenme Yaklaşımları) diyetleri gibi bitkisel temelli, besin açısından zengin diyetlerin metabolik sağlığın korunmasında ve yaşa bağlı görülme sıklığı artan bazı hastalık risklerini de azaltmada faydalarını destekleyen giderek artan sayıda bilimsel araştırmaların varlığı dikkat çekmektedir. Bu tarz sağlıklı beslenme ve diyet programlarında, meyveler, sebzeler, tam tahıllar, baklagiller, kuruyemişler ve sağlıklı yağlar (özellikle tekli doymamış ve omega-3 yağ asitleri) açısından zengin olup, işlenmiş etler, rafine karbonhidratlar ve ilave şekerler açısından düşük olması hedeflenmektedir.
Sonuç olarak, sağlıklı yaşlanma sürecinde yaşam kalitesinin uzun yıllar korunması adına; düzenli fiziksel egzersiz alışkanlığı ve sağlıklı, doğal beslenme programlarıyla özellikle kardiyovasküler hastalıkların neden olduğu ölüm riskinin azalması ve çok sayıda metabolik hastalığın önlenebilmesi veya tedavilerinin desteklenmesi mümkün olabilecektir. Böylelikle, biyolojik yaşlanma kaçınılmaz olsa da yaşam tarzı değişimleri bu süreci olumlu yönde etkileyebilecektir.

Sağlıklı Yaşlanma ve Yaşam Kalitesi...