Viktor Orban’ın Seçim Zaferi

Macaristan’da Ukrayna savaşının gölgesinde 3 Nisan Pazar günü yapılan seçimlerde büyük bir zafer kazanan Viktor Orban’ın karşısında altı muhalefet partisinden oluşan bir blok yer aldı. Blok içinde sosyalistler ve aşırı sağcılar gibi ezeli rakipler de bulunuyordu. Bu bloğun bizdeki altı parti ittifakından farkı, hedeflerinin anayasal sistemi değiştirmek değil, sadece Orban’ı iktidardan indirmek olmasıydı. Daha önce Budapeşte Belediye Başkanlığını birleşerek almış olmaları onları cesaretlendirmişti.

Ancak “Altılı Blok” un başlıca hatası, Orban’ın karşısına LGTB haklarını savunan Katolik Péter Márki-Zay’ı çıkarması, yani Orban’a sağdan hücum etmesi, muhafazakârlığa muhafazakârlıkla karşı çıkıyor olmasıydı. Márki-Zay’ın kadınlara ve yaşlılara yönelik beyanları da Orban’ın partisi Fidesz tarafından seçmenlere hakaret olarak nitelendirildi.

Orban hakkında çok şey yazıldı, söylendi. Budapeşte’de görevim sırasında tanıdığım kadarıyla Orban, liderlik vasıfları belirgin, hızlı karar alabilen, zeki, dışarıdan göründüğünün aksine kibirli olmayan, etkileyici hitabet gücüne sahip, İngilizceyi rahat ve düzgün kullanabilen; eğitimi, kültür düzeyi ve yetişme tarzıdiğer muhafazakâr Avrupalı liderlerden farklı olmayan bir siyasetçiydi. 2010’dan sonraki her seçimde tek başına iktidar olmayı başarmıştı. AB ülkelerinin eşcinsel evliliklere izin veren, aileyi zayıflatan geleneklerin ihmal edilmesine yol açan liberal politikalarına karşı çıkıyordu. Bu siyaseti, liberal eğilimlerin karşısında yer aldığı için Batı Avrupa’da “illiberal” diye niteleniyordu. Ama kendisi de illiberal olduğunu açıkça dile getiriyordu. Tartışmalı bir kavram haline gelen illiberalliği “hoşgörüsüzlük” olarak takdim edenler de vardı.

Gençliğinde ateşli bir Sovyet karşıtı olan Viktor Orban’ın içinde yer aldığı, “Yurttaşlar Birliği” anlamına gelenFideszhareketi1980 sonlarında Rus askerlerinin Macaristan’dan çıkması için mücadele ediyordu. Bu bağlamda Orban’ın daha sonra izlediği siyaseti, Macar milliyetçiliği ve diğer bazı Avrupa ülkelerindeki sağ siyasette görülen din temelli muhafazakârlık olarak tanımlamak mümkün. Konuşmalarında Orban, liberal seçkinlere karşı geleneksel değerleri savunduğunu; aile, küreselleşme ve ulusal egemenlik konusunda farklı düşündüklerini söylüyordu. Buna karşılık kendisine yönelik eleştirilerin başında “Avrupa değerlerine yeterince bağlı olmamak” geliyordu. Ekonomide orta sınıfa yönelik bir politika izliyor, çeşitli ülkelerden yatırımcıları çekmeye çalışıyordu. Gerçekçi davranarak avro’ya geçmeyi erteliyordu. Son yıllarda Orban Türk dünyasına da yaklaşmış, dost ve akraba Macaristan’ı Türk Devletleri Teşkilatına gözlemci üye yapmış, Budapeşte’de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin temsilcilik açmasına izin vermişti.

Macarlar Birinci Dünya Savaşına imparatorluk olarak girip, 1920’de Trianon Antlaşmasıyla topraklarının üçte ikisini kaybederek çıkmışlardı. Birçok Macar aydını, ülkesinin “küçülmüş” olduğunu düşünüyordu. Hâlâ Romanya’da, Sırbistan’da, Slovakya’da ve Ukrayna’da binlerce Macar yaşıyor. Komşu ülkelerdeki Macar azınlıkların sıkıntıları sık sık ilişkilerin gerilme nedeni haline gelebiliyor.

2017 yılında Ukrayna’nın Macar azınlığa ait okullarda Macarca eğitimini kısıtlaması, Macar makamlarının azınlık mensuplarına yurttaşlık vermeye başlaması iki ülke arasında soğukluğa neden olmuştu. Doğal gaz konusunda da Macaristan’ın Ukrayna’yı dışlamak istemesi sorun yaratmıştı. Buna rağmen, daha önce Orta Doğudan sığınmacı kabulüne şiddetle karşı çıkan Macaristan, Ukrayna savaşında yarım milyona yakın sığınmacıyı ülkesine kabul etti.

Peki Orban’ın ateşli Sovyet karşıtlığıyla başlayan siyasi hayatı Putin’le yakınlaşma noktasına nasıl gelmişti? Macaristan halen doğal gazının yüzde 85’ini, petrolünün yüzde 64’ünü Rusya’dan alıyor. Ülkenin elektrik ihtiyacını karşılayan Pakş nükleer santrali komünizm döneminde Rus teknolojisiyle yapılmıştı. Macar Hükümeti bu santralin genişletilmesinin ve yenilenmesinin Rusların desteği ve kredisiyle gerçekleşmesini diğer seçeneklere göre daha rasyonel buluyordu.

Demokratik özgürlükler, kuvvetler ayrılığı, insan haklarına saygı ve hukuk devleti ilkeleri, Macaristan’ın da, komşularının da, Türkiye’nin de uyması gereken evrensel değerlerdir. Macaristan’a baktığımızda, bazı yasaların yürütmenin elini güçlendirecek şekilde çıkması, bağımsız kalması gereken kurumların zayıflatılması ülke içinde ve dışında eleştiriliyordu. Basının derin bir çatlakla ikiye bölündüğü görülüyordu. Tartışmalar hayli sert fakat Avrupa değerleri üzerinden yapılıyordu. Hapse atılan bir gazeteci ya da politikacı anımsamıyorum. AGİT’in, genel olarak etkin bulduğu seçim süreciyle ilgili bazı önerileri bulunmakla birlikte, seçimlere gölge düşürecek iddialar ileri sürüldüğünü de hatırlamıyorum.

Avrupa Birliğinin merkezi Brüksel’den Orban’a yöneltilen, aynı zamanda Polonya’yı da hedef alan eleştiriler şüphesiz Batı dünyasının kabul edilmiş değerlerinden hareket ediyordu. Ancak Avrupa Birliğine birçok kriteri karşılayarak tam üye olduktan sonra, bir ülkenin Çin ve Rusya ile aynı kefeye konularak, karanlık bir otoriterlikle yönetildiğinin ileri sürülmesi, iradesini özgür seçimle dile getirmiş, eğitim düzeyi yüksek ve sağduyulu Macar halkına haksızlık sayılmaz mıydı? Avrupa’nın birçok konudaçifte standart uyguladığı da bir gerçekti: Örneğin “ülkesinin topraklarının tamamına hakim olmayan”, ciddi bir uluslararası ihtilafın tarafı olan, toprağında BM Barış Gücü konuşlu bulunan ve kendisiyle eşit statüdeki Kıbrıs Türklerine insan haklarına aykırıbiçimde ambargo uygulayan Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin başından beri Birliğe alınması büyük bir hata değil miydi?

3 Nisan Pazar günü yapılan seçimlerin sonuçlarının Macar halkına barış ve refah getirmesini diliyorum.

Viktor Orban’ın Seçim Zaferi