Türkiye Orta Doğululaşmakta mıdır? 6. Türkiye Bir Orta Doğu Ülkesi Midir?

Türkiye gibi bir İmparatorluk geleneği olan ülkelerde feodal üretim tarzının üst yapısı olan kültür ağırlığını hissettirmektedir. Feodal üretim ilişkileri içinden doğan kapitalist üretim tarzı batıdaki kadar yaşamımızda etkili değildir. Çünkü biz bir burjuva demokratik devrim sureci yaşayarak feodalizmi tasfiye edemedik. Burjuva yasam tarzının etkisini yavaş yavaş sanayinin geliştiği kentlerimizde görebilsek de derin çatışmaları hala yaşıyoruz.Adını net koyduğumuzda yarı feodal yarı sömürge bir ülkeyiz. Bu üretim ilişkilerinin kültürümüze yansıması kültür çatışması yaşamamıza neden olmaktadır. Kabaca bugün yaşadığımız şehirli-köylü yaşam çatışması bunun somut göstergesidir. Aile içi çatışma, evliliklerde aileler arası kültür dengesizlikleri bunun somut örnekleridir.
Biz bir Osmanlı geleneği ve kültürünü miras olarak devraldık. Bu mirası küçümsememek gerekir. Birinci Dünya Savaşı’nın zayıflamakta ve dağılmakta olan Osmanlı İmparatorluğu’nun paylaşılmasını amaçladığını bilmekteyiz. Bunun için bu büyük savaşa Birinci Paylaşım Savaşı da denilmektedir. Çöken ve dağılan imparatorluktan yeni bir ülke ve yönetim tarzı oluşturuldu. Yönetim tarzı cumhuriyet yani halkın kendi kendini yönetme tarzıdır. Cumhuriyetle birlikte kulluktan yurttaşlık anlayışına geçilmesi, sanayi ve kültürde yapılan büyük hamleler bizi Orta Doğulu olmaktan çıkartmıştır. Cumhuriyet birikimleri olarak sayabileceğimiz kuruluşlarımız (Telekom, Aliağa, Sümerbank, Şeker fabrikaları) üretim sürecimizi geliştirmiş buna uygun olarak eğitim, sanat ve kültürde büyük hamlelerde (köy enstitüleri, opera, bale, müzik ve yaşam tarzımız) bulunmamıza yardımcı olmuşlardır. Yakın zamanlarda toplumsal olarak gerilediğimiz ve kazançlarımızı kaybettiğimiz doğrudur. Fakat bu durum geçicidir. Toplumsal ilerleme mecrasını bulup daha doğru bir yolda akacaktır.
Orta Doğu’ya baktığımızda esas olarak köleci toplum ilişkileri belirleyici olmuştur. Feodal toplumun kendince zenginliğini yaşamadan direkt sömürge toplumu haline gelmişler ve sömürge üretim ilişkilerinin kültürü ile köleci toplumun kültür sentezini oluşturarak yeni bir yaşam tarzı oluşturmuşlardır. Bu yaşam tarzında halka kölelik yönetenlere ise burjuva yaşam tarzı düşmüştür. Yönetenler yabancı işbirlikçisi olduklarından, yabancı kültürü hemen içselleştirmişlerdir. Halka dayatılan köleci yaşam tarzı kocaman bir dayatmadır. Asla Orta Doğu’yu bu dayatma kültürü ile değerlendiremeyiz. Öte yandan Orta Doğu halkları büyük geleneklere ev sahipliği yapmış kadim ve kültürel anlamda da zenginlerdir. Orta Doğu halklarını aşağılayarak bir yere varamayız. Ancak yönetim biçimleri hem bölgeye hem de kendi halklarına büyük zararlar vermektedirler.
SONUÇ OLARAK
Bütün bu yazı dizisinin amacı Orta Doğu kimliğinin kültür üzerinden bir okumasını yapmak, onu Batı’dan ayıran taraflarını ortaya koymak ve Türkiye’nin Orta Doğululaştığına dair tartışmalara katkı sunmaktadır. Türkiye, Osmanlı’dan devraldığı mirasın üzerine Cumhuriyet döneminde önemli şeyler katabilmiştir. Her ne kadar günümüze gelene dek kazanımların giderek kaybedildiği bir süreç yaşanmaktaysa da cumhuriyetle birlikte gelen köklü yapı bizi bir Orta Doğu ülkesi olmaktan ciddi şekilde alıkoymaktadır. Yakın tarihimizde sanki bizde Orta Doğulu olma yolundayız gibi aşağılayıcı bir anlayış gelişmektedir. Burada temel anlayışımız Orta Doğulu bir toplum olmadığımız, Orta Doğu ile aramızda büyük farklılıklar olduğudur.
Katkılarından dolayı Eğitimci Yazar Cafer Keskin ve Araştırma Görevlisi Sinem Atay’a teşekkür ederim.

Türkiye Orta Doğululaşmakta mıdır? 6. Türkiye Bir Orta Doğu Ülkesi Midir?